گشت‌وگذار در «بهشت گمشده» کوير ايران (1395/12/23)

استان سمنان به دليل قرارگيري در يال جنوبي رشته‌کوه البرز و شمال دشت کوير داراي تفرجگاه‌هاي پرشماري است که صحنه‌هاي بديع و چشم‌نوازي را براي مسافران رقم مي‌زنند.

 استان سمنان ششمين استان پهناور ايران، به دليل قرارگيري در امتداد جنوبي رشته‌کوه البرز و نوار شمالي دشت کوير داراي هر چهار اقليم گرم و خشک و بياباني، نيمه مرطوب، جنگلي و هيرکاني و همچنين کوهستاني و معتدل است که باعث مي‌شود طول تمام فصول در اين ديار، يکسان باشد.

استان سمنان علاوه بر همسايگي با يزد، تهران، اصفهان، خراسان رضوي و شمالي، گلستان و مازندران، بر سر چهارراه شمال شرق نيز واقع است و کريدور شمال-جنوب و شرق-غرب در اين استان با يکديگر تلاقي مي‌کند اين شرايط باعث شده تا در سال گذشته اين استان پذيراي ۲۵ميليون زائر امام رضا(ع) باشد که در نوع خود، کم‌نظير است.

شرايط اقليمي ديار قومس اما باعث شده تا مجموعه‌اي از تفرجگاه‌ها شامل کوهستاني، جنگلي، کويري و بياباني يکجا در اين ديار جمع شوند تا بتوانند هر نوع سليقه‌اي را به سمت خود جذب کنند. در ادامه پنج تفرجگاه مهم اين استان را برمي‌شماريم.

چشمه علي دامغان

 چشمه‌علي مکاني ديدني در ۳۵ کيلومتري شمال دامغان در مسير راه دامغان- کياسر- ساري و در ميان روستاهاي آستانه و کلاته رودبار قرار دارد. اين چشمه که آب شهر دامغان نيز از آن تأمين مي‌شود، يکي از مناطق بسيار باصفاي اين شهر و مکاني مناسب براي گذراندن يک روز تابستاني است.

با توجه به شواهد تاريخي، در گذشته به دليل وجود چندين مجراي آب در اين باغ به آن «عالي بولاغ» يا «هزار چشمه» مي‌گفتند ويژگي‌هاي خاص اقليمي و محيط سرسبز و باصفاي چشمه‌علي باعث شده است تا از زمان‌هاي قديم اين منطقه و چشمه‌ آن موردتوجه مردم و حاکمان قرار گيرد.

مجموعه‌ چشمه‌علي که يکي از مهم‌ترين تفريحگاه‌هاي شهر دامغان به‌حساب مي‌آيد، درواقع فضايي براي تفريح تابستاني پادشاهان قاجار بوده است.

استان سمنان و شهر دامغان موردتوجه پادشاهان قاجار بوده‌اند به همين دليل آغامحمدخان و فتحعلي‌شان قاجار اقدام به ساخت اين عمارت در اين منطقه کردند. علاقه‌ فتحعلي شاه به اين خطه از ايران به اين دليل است که شهر دامغان درواقع زادگاه وي بوده و او در مولودخانه‌ دامغان، متولد شده است.

وي پس از به سلطنت رسيدن، چندين بار به اين شهر سفرکرده است. زماني که فتحعلي‌شاه براي جلوگيري از پيشرفت‌هاي نادر ميرزا پسر شاهرخ نادري در مشهد به سمت خراسان مي‌رفت، در اين مکان توقف کرد و همان زمان دستور داد که اين عمارت را در آنجا بنا کنند.

پس از ساخت عمارت فوق، شاه اعلام کرد: «اين عمارت، کعبه ثاني نياز دارد» و دستور داد تا مسجدي در کنار چشمه بسازند. پس در کنار اين عمارت مسجدي با طاق‌هاي رومي ساخته شد که تا چندين سال قبل نيز آثاري از آن ديده مي‌شد. فتحعلي‌شاه در آن زمان دستور داد وقف‌نامه‌اي را براي چشمه‌علي بر دو سنگ حک کرده و در مسجد نصب کنند ولي به دليل عدم کارايي و مخروبه شدن مسجد، آثار باقيمانده تخريب و مجدداً در همان محل مسجدي زيبا احداث شد.

آب اين چشمه از مجموعه چشمه‌هايي که کف استخر غربي و پاي چنار قديمي وجود دارد، تأمين مي‌شود. قدمت و ويژگي‌هاي طبيعي اين منطقه باعث شده است که همواره مورداحترام مردم باشد. روايت‌هاي مذهبي متعددي نيز درباره‌ي اين چشمه در ميان مردم رواج دارد.

مجن شاهرود و تنگه داستان

مجن در ۳۵ کيلومتري شمال غربي شاهرود، در بخش بسطام شاهرود قرار گرفته است. اين آبشار زيبا و باصفا، يکي از جلوه‌هاي طبيعي شهر مجن است. در مسير شاهرود به بسطام پس از ۱.۸ کيلومتر راه آسفالته عريضي در سمت چپ ما ديده مي‌شود که مسير روستاي «مجن» است. پس از طي ۳۱.۵ کيلومتر در اين مسير به روستاي مجن مي‌رسيم.

از روستا تا آبشار ۱۲.۵ کيلومتر راه است در انتهاي اين جاده به آبشار مي‌رسيم و پس از چند متر پياده‌روي درون آب سرد مي‌تواني عظمت و زيبايي وصف‌ناشدني آن را در زير آبشار نظاره‌گر باشيد.

براي ديدن آبشار مجبوريد وارد آبي سرد و زلال شويد و با حدود بيست متر پياده‌روي در آب و فضايي زيبا و هيجان‌آور از آن لذت ببريد. اين آبشار در زمستان نيز بسيار ديدني است و دسته‌هاي پرتعداد کبک شما را تا دهانه آبشار همراهي مي‌کنند.

از روستا تا ابتداي آبشار، جاده‌اي خاکي و البته ناهموار در ميان اين دره زيبا احداث‌شده است که در حدود ۱۰ کيلومتر مسافت دارد. در کنار اين مسير درختان بلند سپيدار، باغات و مزارع سرسبز و کلبه‌هايي کاه‌گلي جلب نظر مي‌کنند که بسيار جذاب هستند.

بعد از گذشتن از دره «مجن» وارد طبيعت کوهستاني منطقه مي‌شويد و در دل صخره‌اي بسيار عظيم طنين آبشار مجن را خواهيد شنيد. اين کوه صخره‌اي جالب، آبشار را در محوطه‌اي باريک و غار مانند محصور کرده است.

براي ديدن آبشار مجبوريد وارد آبي سرد و زلال شويد و با حدود بيست متر پياده‌روي در آب! در فضايي زيبا و هيجان‌آور از آن لذت ببريد

رود زيباي مجن، رودي فصلي به طول ۲۵ کيلومتر بوده که پس از مخلوط شدن با ريزابه‌هاي زيادي در مسير شرقي حرکت کرده و به رودخانه تاش مي‌پيوندد.

شهر مجن به دليل قرار گرفتن در منطقه کوهستاني، شهري بن‌بست است و تنها راه ارتباطي آن جاده‌اي آسفالت است که مجن را به شاهرود و بسطام ارتباط مي‌دهد. آب‌وهواي مجن، در پاييز و زمستان سرد و يخبندان همراه با بارش برف سنگين و در بهار و تابستان معتدل است.

وجود آثار سفالي و قلعه‌هايي در اطراف شهر مجن و همچنين درختان کهن‌سال ارس که در منطقه به نام «سور» مشهور هستند، نشانگر قدمت تاريخي اين منطقه است. آنچه مجن را از نظر جلب جهانگرد ممتاز ساخته است، سبک معماري و طبيعت زيباي آن است.

در اين شهر خانه‌ها گرداگرد تپه‌اي در دامنه کوه و در ميان دو رودخانه «پي حصار» و «پيش ده» که از کوه‌هاي اطراف سرچشمه مي‌گيرند، بنا شده است. درمجموع طبيعت سرسبز و رودخانه‌هاي جاري، مجن را به باغي دلگشا در حاشيه کوير مبدل ساخته است.

جنگل ابر شاهرود

جنگل ابر به جرات نگين انگشتري گردشگري استان سمنان است؛ اين جنگل کهن‌سال‌ترين موجود زنده دنيا به سن سه ميليون و ۳۰۰هزار سال است. جنگل ابر قسمتي از قديمي‌ترين و زيباترين جنگل‌هاي هيرکاني محسوب مي‌شود و با گونه‌هاي گياهي و جانوري نادر،  يکي از ‌زيباترين جنگل‌هاي ايران است.

جنگل ابر به جرات نگين انگشتري گردشگري استان سمنان است؛ اين جنگل کهن‌سال‌ترين موجود زنده دنيا به سن سه ميليون و ۳۰۰هزار سال است

اين جنگل از جنگل‌هاي زيبا و خوش آب‌وهواي استان سمنان است که در شمال شرق شاهرود و در مسير جاده شاهرود به آزادشهر استان گلستان و در روستاي ابر قرار دارد.

جنگل ابر با ۳۵ هزار هکتار وسعت در ادامه جنگل‌هاي سرسبز شمال کشور قرار داشته و به دليل اين‌که در اغلب مواقع فضاي اين جنگل را اقيانوسي از «ابروباد» فراگرفته به اين نام مشهور است. در اين جنگل ابرها آن‌قدر به درخت‌ها نزديک‌اند که گويي جنگل بر روي ابرها سوار است و مي‌توان در ميان ابروباد گشت‌وگذار کرد و به باور بسياري از گردشگران يکي از زيباترين چشم‌اندازهاي طبيعت ايران محسوب مي‌شود.

وجود ۸۵ گونه گياه مانند راش، بلوط، ممرز افرا، شيردار، توسکا، آزاد داغداغان، گونه‌هاي کلاه مير حسن، چوبک، اسپرس، دم روباهي، آويشن و شبدر به همراه گونه‌هاي گياهي نادر مانند نارون، بارانک، سرخدار و مانند آن‌ها جنگل ابر را به موزه‌اي طبيعي تبديل کرده است.

آب‌وهواي خاص اين جنگل، درختان متفاوتي را در خود پرورش داده که برخي از اين درخت‌ها با شکل خاص خود روي زمين خزيده‌اند و منظره زيبايي پديد آورده‌اند. جنگل ابر يکي از بانک‌هاي گياهان دارويي سرشار در کشور شناسايي‌شده است، که همه‌ساله مشتاقان و علاقه‌مندان را از گوشه‌ و کنار جهان به‌سوي خود دعوت مي‌کند.

در قسمت‌هاي جنوبي جنگل، يعني قسمتي که به روستاها نزديک‌تر است پوشش گياهي تنک ديده مي‌شود. در عمق جنگلٰ تپه‌هاي پرشيبي وجود دارد که سراسر پوشيده از درختان بلند است. مشهورترين درخت منطقه «اورس» است. درختي با ريشه‌هاي بلند که روي زمين مي‌خزد. مناطق ابتدايي جنگل ابر ييلاق چوپانان گلستاني است، اما در عمق جنگل اثري از انسان ديده نمي‌شود.

شهميرزاد

«شهميرزاد» را بهشت گم‌شده ايران مي‌نامند که در شمال شهر سمنان و در شهرستان مهدي‌شهر واقع‌شده است و پس از ۲۰ دقيقه طي مسير و ورانداز کردن مناظر سبز و زيباي کوهستاني، اين شهر با طبيعت بکر و ناشناخته و البته زيبايش در برابر مسافران قرار مي‌گيرد.

استان سمنان از گرم‌ترين استان‌هاي کشور محسوب مي‌شود و نام استان سمنان بيشتر با کوير عجين شده است و وجود طبيعتي بکر و جنگلي در فاصله ۲۰ دقيقه‌اي از مرکز سمنان، هر گردشگري را به خود جلب مي‌کند.

از گرماي جاده کويري که رها مي‌شوي به ناگاه خود را در ميان انبوهي از درختان سبز و گندم‌زارهاي زيبا گم مي‌کني. هوايي مطبوع آن‌چنان صورتت را نوازش مي‌دهد که باور نمي‌کني پشت سرت بيابان بوده و هرم داغ آفتاب؛ جريان آب در جوي‌ها، خستگي و تشنگي کوير را از تنت مي‌زدايد.

اين شهر از طبيعتي زيبا و پوشش گياهي سرسبز تشکيل‌شده است و ميانگين دماي ساليانه آن ۱۱ درجه سانتي‌گراد است که بين ۱۶ درجه زير صفر سردترين و ۳۴ درجه بالاي صفر در گرم‌ترين ماه سال متغير است.

اختلاف ارتفاع سمنان و شهميرزاد از سطح دريا بيش از هزار متر است و اين امر از عجايب طبيعت استان سمنان است که در فاصله ۲۰ کيلومتري تا اين اندازه اختلاف دما وجود دارد بر همين اساس بي‌جهت نيست که شهميرزاد را بهشت کوير نيز ناميده‌اند.

جمعيت ثابت شهميرزاد بيش از ۱۲ هزار نفر است که در تابستان و ايام نوروز به جهت استقبال زياد مسافران و گردشگران به بيش از ۵۰ هزار نفر افزايش مي‌يابد و از اين شهر دو راه ارتباطي ۱۷۰ کيلومتري به ساري و ۵۵ کيلومتري به «دو آب» در استان مازندران وجود دارد.

جاده شهميرزاد - کياسر - ساري از جاذبه‌هاي ويژه‌اي برخوردار است که کوه‌هاي بلند و سترگ البرز چون ديوارهايي عظيم دو سوي جاده را در آغوش گرفته و انگار جاده را در دل کوه نشانده‌اند. دشت‌هاي اطراف با چشم‌اندازي بي‌بديل هر نگاهي را به خود معطوف مي‌کند، شهميرزاد در امتداد اين جاده واقع‌شده و مسافران و رهگذران را به ديدن و ماندن دعوت مي‌کند.

چشمه‌هاي بي‌نظير اين شهر که از ديواره‌هاي البرز مي‌جوشد و جاري مي‌شود از بهترين آب‌هاي معدني به‌حساب مي‌آيد. اين شهر به شکل شيب‌دار با کوچه و خيابان پر از درخت، زيبايي نادري دارد که در کمتر ناحيه‌اي از ايران ديده مي‌شود. زبان مردم شهميرزاد زيرشاخه زبان گيلک به‌حساب مي‌آيد. نان محلي بهشت کوير با صنعت کشاورزي آن رابطه‌اي مستقيم و جالب دارد. نام ناني که مردم اين شهر با گردو مي‌پزند، «تنبلک» است.

قلعه بالا بيارجمند شاهرود

براي رسيدن به قله بالا ابتدا بايد راهي بيارجمند شد، شهري در مسير شاهرود-ميامي-سبزوار که فاصله‌اي ۱۲۰کيلومتري تا شاهرود دارد. کوهپايه‌اي بودن روستاي قلعه بالا سبب شده تا ساخت‌وساز مناطق مسکوني و زمين‌هاي زراعي و باغات به‌صورت پلکاني درآيد و اين امر در کنار کاربرد مصالح سنتي و بومي در ساخت خانه‌ها با اقليم کوهپايه‌اي بر فراز پهنه‌اي از کوير منظره زيبايي را به وجود آورده و نظر هر تازه‌واردي را به خود جلب مي‌کند.

هم‌جواري با پارک ملي توران و وجود حيوانات و پرندگان وحشي نظير يوزپلنگ آسيايي، گورخر آسيايي، زاغ بور و … گردشگران و طبيعت گردان بسياري را به اين روستا جذب مي‌کند. چشمه آور ازجمله اماکني است که هرساله موردتوجه مردم از روستاها و شهرهاي هم‌جوار براي تفرج قرار مي‌گيرد.

قلعه بالا به دليل ارتفاع بيشتر از روستاهاي مجاور چشم‌انداز کامل بر دشت بيارجمند داشته و ازاين‌جهت مي‌توان قلعه بالا را «نگين سبز توران» ناميد

آب کشاورزي روستا از قنات است که باوجود چنارهاي کهن‌سال نماي بسيار دل‌نشيني را به وجود آورده است. واقع‌شدن رشته‌کوه‌هاي مرتفع در حاشيه جنوبي و آب‌هاي سرشار و قنات‌ها منجر به شکل‌گيري روستاهاي نزديک به هم در اين منطقه شده و حدود مراتع و باغ‌هاي روستاها قابل‌تشخيص از هم نيست و به‌طورکلي باريکه‌اي سرسبز در دامنۀ رشته‌کوه به وجود آورده است. قلعه بالا به دليل ارتفاع بيشتر از روستاهاي مجاور چشم‌انداز کامل بر دشت بيارجمند داشته و ازاين‌جهت مي‌توان قلعه بالا را «نگين سبز توران» ناميد.

در گذشته عمدۀ مشاغل مردم کشاورزي و دامداري بوده ولي در دهۀ اخير آهنگ مهاجرت روستاييان به شهرها بيشتر شده که مي‌توان با توسعۀگردشگري روند مهاجرت در اين منطقه را معکوس کرد محصولات کشاورزي «قلعه بالا» از کيفيت بسيار بالايي برخوردار است که عمدۀ آن گندم، جو، فلفل و شلغم است، همچنين اين روستا داراي باغات سرسبز انار، گردو، زردآلو، انجير زرد و انگور است.

در مجاورت اين روستا ذخيره‌گاه زيست‌کره توران قرار دارد و اشکال مختلفي از اراضي مناطق خشک به چشم مي‌خورد. در مجموعۀ توران، طيف وسيعي از گياهان از جمله گياهان يک‌ساله، بوته‌اي، درختچه‌اي و درختي را مي‌توان مشاهده کرد.

همچنين در جنوب غربي منطقه اراضي نمکي و در شرق و شمال شرقي تپه‌هاي ماسه‌اي ديده مي‌شود. اراضي گچي نيز به‌صورت پراکنده در منطقه وجود دارد که هرکدام بر اساس شرايط خاص خود محل رويش گياهان خاصي است. در کانال‌ها و نزديک چشمه‌ها مي‌توان انواع مختلفي از گياهان رطوبت پسند را يافت.

منبع : خبرگزاری مهر