بازارچه تاریخی چهارسوق

این بازارچه قدیمی و تاریخی دارای خصوصیات کامل و بارز یک بازارچه بوده و سرپوشیده و در محل برخورد دو راستای شمالی و جنوبی است. فضای اقتصادی یا مغازه ها نیز در بخش سرپوشیده گسترده شده اند و در مرکز این بازارچه سقفی با استفاده از سازه خرپا، چوبی که روی آن را با ورق گالوانیزه پوشانده اند، قرار گرفته است.

این بازارچه که قدمتی معادل 100 سال دارد، مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و بازارچه ای کوچک است که اکنون فضای کوچکی را در این محدوده اشغال کرده و به رفع نیازهای روزانه اهالی محلی اختصاص دارد. محدوده اصلی بازارچه همین بخش باقی مانده فعلی است. شکل آن نسبت به موقع ساخت تغییر چندانی نیافته مگر این که احتمالا دو بازوی شمالی سقاخانه قدیمی وجود داشته که اینک از بین رفته و در سال های اخیر به شکل نامناسبی در بدنه آن از کاشی استفاده کرده اند، همچنین طاق و بخشی از بدنه با قوس های آن در سال های اخیر توسط اداره کل میراث فرهنگی استان تهران مرمت شده است.

این اثر تاریخی به دلیل نوع تعریف آن در واقع یک فضای شهری عمومی است و به جز مغازه های زیر بازارچه که بهره برداری خصوصی دارند، کل بازارچه به عنوان یک گذر تاریخی، بهره برداری عمومی دارد.

سازه نگهدارنده سقف، بسیاز زیبا و به شکل ویژه ای طراحی شده است و بازوهای بازارچه هم در راستای شمالی و جنوبی و شرقی، غربی دارای سقفی از جنس آجر، با طرح طاق و تونیزه است و در محل برخورد بازوها (بخش مرکزی) تنها پوشش سقف همان خرپای چوبی است. عناصر تشکیل دهنده بازارچه شامل طاق و تونیزه ها، پایه ها، مغازه ها، چهارسوق و بخش مرکزی می شود.

مالکیت بازارچه موضوع مشکل و پیچیده ای است که نیاز به کارشناسی دقیق در بخش حقوقی دارد، اما آن گونه که ظواهر امر نشان می دهد بدنه و پایه های بازارچه که به مغازه ها منتهی می شود مالکیت خصوصی و طاق و تونیزه ها و چهار سوق چوبی آن مالکیت دولتی دارد. بعد از ثبت اثر در فهرست آثار تاریخی هیچ کدام از مالکان خصوصی مجاز به تغییر تخریب بدنه های مغازه ها نبوده و هر گونه تغییر کاربری باید با مجوز میراث فرهنگی صورت گیرد.

«دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر» سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران.