تنگ چوگان کازرون

تنگ چوگان محل بازی سنتی چوگان، توسط شاهان ساسانی بوده است و غار پر آوازه شاپور و تندیس (پیکره سنگی) زیبای شاپور در میان دیوارهای غربی آن واقع شده است. این دره علاوه بر ۶ نقش برجسته مربوط به شاپور اول و بهرام اول و دوم، مجسمه عظیمی از شاپور اول به ارتفاع 6 متر را در غار شاپور، که در ارتفاعی نزدیک به ۸۰۰ متر از بستر رودخانه قرار دارد در خود جای داده است. نقش برجسته های این تنگه نسبت به سایر نقوش دوره ساسانی بزرگتر و شلوغ‌تر می‌باشند به گونه‌ای که 3 تا از این نقش برجسته ها بیش از ۳۰ متر مربع مساحت داشته و در هر کدام نقش پیکر بیش از ۳۰ نفر تراشیده شده است که تنها نقش برجسته صحنه شکار خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه با آنها قابل قیاس است.

تنگ چوگان در دل خود گنجینه‌ای بی‌نظیر از آثار و حجاری‌های دوره ساسانیان را جای داده است.

د رتاریخ 15 دی ماه سال 1310 این بنای تاریخی به ثبت ملی رسید.

در این تنگه ۶ نقش برجسته کنده شده که تقریبا همگی نزدیک به ورودی آن و در فاصله‌ای کمتر از ۵۰۰ متر از شهر باستانی بیشابور قرار دارند. اگر از سمت بیشابور به این تنگه وارد شوید ۴ عدد از این نقش برجسته‌ها در شمال و سمت چپ و دو تای دیگر در جنوب و سمت راست قرار دارند. اولین نقش برجسته که بزرگترین و شلوغ ترین نقش برجسته در بین دیگران است نقشی مربوط به جشن پیروزی شاپور اول بر امپراطوری روم است. در اولین نقش برجسته، شاپور اول در مرکز نقش و سوار بر اسب به تصویر کشیده شده است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد. فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد. افسران و نظامیان ایرانی در ۵ ردیف سوار بر اسب در پشت سر شاپور قرار دارند و سربازان و صاحب‌منصبان رومی نیز در ۵ ردیف در جلوی شاپور در حال حمل هدایا و پیشکش‌هایی برای او دیده می‌شوند. در این نقش برجسته ۱۱۵ پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته های ایرانی به شمار می‌آید. دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد می‌باشد. در این نقش برجسته بهرام سوار بر اسب در سمت چپ نقش قرار داشته و اعراب در حال راهنمایی توسط سرداران ایرانی به منظور پیشکش اسب و شتر در مقابل او دیده می‌شوند. سومین نقش برجسته که کامل ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار می‌آید مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده است. حکاکی این نقش برجسته بسیار هنرمندانه بوده و چین و چروک ها و حرکت لباس و …، همگی بسیار زیبا نشان داده شده اند. همه چیز در این نقش به شکل حیرت انگیزی تناسب دارد. حتی جزییات فیزیکی اسب و رگ‌های روی پای اسب نیز مشخص شده است. نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم- ذوالاکتاف) بر یاغیان را به تصویر کشیده است. در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته بر تخت و به صورت روبرو به تصویر کشیده شده است در حالیکه در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده و اسرا و یاغیان در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده می‌شوند. نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم ترین نقش برجسته در میان نقوش 6 گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد. ششمین و آخرین نقش برجسته که آنهم در سمت راست تنگه و دقیقا در کنار جاده واقع شده است متاسفانه بیشترین آسیب را در طی زمان دیده و قسمت‌های بالای آن تقریبا از بین رفته است. در این نقش برجسته مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده است. در این نقش، زیر سم اسب مظهر اهورامزدا، اهریمن و زیر پای اسب شاپور، گردیانوس، امپراطور کشته شده، لگدمال می‌شوند. فیلیپ نیز طبق معمول جلوی اسب شاه زانو زده و تقاضای صلح و بخشش دارد.

اگر علاقه مند به بازدید از این اثر تاریخی هستید، میتوانید در طول هفته از صبح تا عصر از این بنا دیدن کنید. در اسفند ماه می توانید از فضای بسیار سر سبز و زیبا با هوای مطبوع آن نهایت لذت را ببرید.

این تنگ طبیعی و تاریخی در کنار ویرانه‌های شهر تاریخی بیشاپور قرار دارد و دارای 3 روستا است که عبارتند از: روستای تنگ چوگان بالا، تنگ چوگان پایین، تنگ چوگان وسطا. کوه شاپور مشرف بر روستای تنگ چوگان وسطا است، اما راه اصلی برای رسیدن به غار از تنگه چوگان علیا (روستای کشکولی) می‌گذرد.

شهرداری شیراز – سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - دانش نامه ویکی پدیا - خبرگزاری میراث فرهنگی