تکیه نیاوران

تکیه نیاوران مربوط به دوره قاجار است و در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۲۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. یکی از قدیمی های تکیه می‌گوید مرشد اکبر و حاج اسدالله خیری از مداحان معروف و ملا ابوتراب، حاج آقا دین پرور و حاج آقادربندی از منبریهای این تیکه بوده اند.

تکیه نیاوران قدمتش به 153 سال پیش بر می گردد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. اوکه علاقه زیادی به برپایی مجالس تعزیه داشت و تکیه دولت ساخته‌شده به دست او زبانزد همه بود دستورساخت بنای تکیه نیاوران را به دست استاد حسن خرپاکوب داد. ناصرالدین‌شاه که از ابتدای سلطنت خود به نیاوران علاقه داشت و بیشتر اوقاتش را در آنجا می‌گذراند، طی سال‌هایی که ایام محرم مصادف با تابستان می‌شد و او در کاخ صاحبقرانیه و نیاوران به سر می‌برد تصمیم گرفت تکیه‌ای نیز در آن منطقه بنا کند.

مساحت تکیه 1500 مترمربع و مشتمل بر صحن میانی مستطیل شکل با گوشه‌های پخ شده است که در چهار ضلع آن طاق‌نماها و غرفه‌هایی، در دو طبقه ساخته شده‌اند. فضای میانی تکیه، در اصل روباز بوده و تنها به هنگام مراسم با چادر مسقف می‌شده که حدود نیم قرن پیش، با کمک افراد خیر و استادی استاد حسن‌ بخارا با پوشش شیروانی پوشانده شد. این تکیه در دوره پهلوی مرمت کلی و در سال 1361 نیز سقف آن تعمیر شده است. با وجود تعمیر هنوز هم، ساختار یک قرن و نیم پیش تکیه حفظ و از قسمت‌های سکوی دایره‌ای شکل میانی برای اجرای شبیه خوانی و ایوان تشکیل شده است.

از در چوبی و قدیمی اش که پا به داخل می گذاری می توان سفری به تاریخ کرد. جایگاهایی که پیش از این بزرگترها برآن تکیه می زدند و نخلی که نقاشی روی آن به زردی می‌زند. کنار درورودی موزه ای از وسایل قدیمی تعزیه خوانی و قوری و سماورهای قدیمی است. سقف این بنای دایره ای شکل چوبی ست و میانه آن هم ضریح بازسازی شده امام حسین علی (ع) است. قطر فضای دایره‌ای آجری وسط 20 متر است که اطراف آن 10 ستون سیمانی با پوشش چوب گردو قرار دارد. در ایوان که شرکت‌کنندگان در آن می‌نشینند و مراسم را تماشا می‌کنند، لبه‌های ایوان هنوز چوبی و دست‌نخورده باقی مانده است‌. روی ایوان پایین،‌ ایوان دیگری بنا شده که طبقه دوم تکیه را تشکیل می‌دهد و جایگاه زنان است‌. در اصلی تکیه هم با ارتفاع بیش از سه متر و نیم و قطر 50 سانتی‌متر از چوب گردو ساخته شده که همچنان پابرجاست‌.

فرم تکیه در طول زمان تغییرات زیادی کرده است در آن روزگار خبری از شیروانی و خرگاه و طاق نما نبود. دور تا دور این تیکه طاق نما بوده است و هر کدام از این طاق نماها نیز مربوط به یکی از خانواده های نیاوران می شد که می آمدند در قسمت خودشان چای درست می کردند و با چراغ نفنی و پارچه سیاه به استقبال محرم می رفتند. محرم ها اینجا را چادر می زدند و عزاداری می کردند. اما بعد از محرم و صفر این جا تعطیل بود و تبدیل به کاه انبار می شد. بعد ها آمدند این جا را شیروانی زدند و سرو شکلی دادند و در طول سال نیز فعال شد.

خبرگزاری مهر فهرست آثار ملی ایران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری