خانه لاری ها یزد

ساختمان خان لاري ها با توجه به سبک کّلي منازل اعياني دور خود ساخته شده؛ يعني خانه اي است با دو قسمت اندروني و بيروني – حياط در مرکز و قسمت هاي اعيان نشين به صورت چهار فصل در پيرامون حياط.

از قسمت شمالي به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبي به عنوان تابستانه استفاده مي‌شد که شامل تالار و بادگير است. از ضلع شرقي که شامل اتاق آيينه مطبخ سرداب و ساير فضاهاست به عنوان پاييزه و از ضلع غربي به عنوان بهار خواب استفاده مي‌شد.

خانه لاری های یزد در سال ۱۲۸۶ قمری ساخته شده و مالك آن حاج محمد ابراهيم لاري بوده است. از اين مکان سابقا به عنوان خانقاه نعمت اللهي استفاده مي‌شده و تا اواخر دوران حکومت رضا شاه یکی از خانه‌های اعیان و اشراف دوران خود، به شمار می‌آمد اما پس از گذشت سال‌های متمادی و به علت موروثی شدن به عمارتی متروکه تبدیل شد و متاسفانه آسیب‌ها و خسارات جدی و فراوانی را به خود دید.

خانه هاي قديمي يزد از جمله خانه لاري ها با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو قسمت تشکيل مي شد و هر قسمت عملکرد ويژه خود را داشت. اندروني به عنوان ماوا و مسکن محارم و بيروني به اسکان و پذيرايي ميهمانان اختصاص داشت.

معمولا قسمت عمده بنا را اندروني تشکيل مي دهد: حياط در مرکز و قسمت اعيان نشين به صورت چهار فصل در پيرامون حياط شکل مي گيرد. از قسمت شمالي به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبي به عنوان تابستانه استفاده مي شد که قسمت اخير شامل اتاق آيينه، مطبخ، سرداب و ساير فضاها است به عنوان پاييزه و از ضلع غربي به عنوان بهار خواب استفاده مي شد.

حیاط خانه های یزدی مکانی برای انواع بازی های محلی و سرگرمی و تفریح کودکان و نوجوانان است و داربند یا همان داربست درختان انگور به گونه ای طراحی می شوند تا در تابستان به صورت چتر مانع ورود تابش خورشید به فضاهای مسکونی شوند و در زمستان در حالت عریان بدون برگ نعمت خورشید را به درون اتاق ها هدایت می کنند و نور و گرما می بخشند.

در اغلب خانه های یزد تالار وجود دارد که به صورت صفه و ایوان بزرگ محلی برای گذران ساعات شب و عصرهای تابستان است.اتاق ها با نام های سه دری، پنج دری، هفت دری، اوراسی، شکم دریده، ازهم تفکیک می شوند که هرکدام در پاسخگویی به نیازهای ساکنان خانه مسئولیتی مشخص دارند.

خانه‌ی لاری‌ها از یک حیاط بزرگ و یک حیاط کوچک و مجموعه‌ای از ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سر در و هشتی تشکیل شده که هشتی آن در فاصله‌ای بین دو حیاط تعبیه شده و به هر دو حیاط به یک اندازه دسترسی دارد. در بخش شمال شرقی عمارت، قسمت جداگانه‌ای وجود دارد که از یک حیاط کوچک و یک اتاق برخوردار است به گونه‌ای که با استفاده از ورودی کاملا مستقل، می‌توان از این حیاط به بیرون عمارت رفت. درهای دیگری نیز در این عمارت ساخته شده‌ که بعضی از فضاها از جمله اصطبل، مطبخ و انبار را جداگانه با بیرون از فضای عمارت مرتبط می‌سازند.

در خانه اعيان، معمولا براي تفنن، فضايي هنري ايجاد مي‌کردند که تزيينات اين فضا به وسيله آيينه‌کاري يا گچبري انجام مي‌گرفت. اتاق آيينه کاري خانه لاري‌ها حدود پنجاه يا شصت سال پيش ساخته شده است. درهای ساخته شده در این بنا، پنجره‌ها، اتاق‌های آئینه‌کاری و نقاشی شده و همچنین، ارسی‌های تعبیه شده در آن، نمونه‌های زیبا و فوق‌العاده‌ای از خانه‌های اشرافی و اعیانی قرن ۱۳ هجری شمسی محسوب می‌شود.

با توجه به وضعیت آب و هوایی یزد، فصل بهار و زمستان زمان مناسبی برای بازدید از جاذبه‌های این استان است.

سازندگان خانه‌ی لاری‌ها، حیاطی بزرگ و وسیع را برای این عمارت در نظر گرفته‌اند که به عنوان حیاط اصلی محسوب می‌شود. این حیاط به شکل مستطیل و به سمت شمال شرقی-جنوب غربی امتداد یافته‌ است. بخش جنوب غربی آن از دیگر قسمت‌ها مرتفع‌تر و از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است. بین این بخش ایوان بلند و مرتفعی نیز ساخته شده است.

این ویژگی استفاده‌ از فضا را در فصول مختلف سال فراهم می‌کند. یعنی وجود ایوانی بزرگ در ضلع جنوبی و یا جنوب غربی باعث می‌شود که ساکنین این خانه‌ها بتوانند در فصل تابستان در ایوانی که در سایه قرار گرفته و نور خورشید به صورت مستقیم به آن بخش نمی‌تابد، از خنکی هوا لذت ببرند. به همین ترتیب وجود فضاها در ضلع شمالی بنا فضاهای آن بخش را آفتابگیر کرده و باعث استفاده‌ی آن فضاها در زمستان می‌شود.