خانه مشیرالدوله (پیرنیا)

حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله آثاری چون نخستین کتاب تاریخ ایران باستان، نخستین قانون مدون حقوق بین‌المللی به زبان فارسی و از همه مهم تر فرمان مشروطیت را در این خانه نبشته است. مجموعهٔ منزل مسکونی مشیر الدوله شامل عمارت مسکونی و حیاطی فراخ می‌شد که سالها پس از مرگ مشیرالدوله بخشی از این حیاط _ که اکنون در حد فاصل عمارت اصلی و خیایان منوچهری قرار دارد _ از عمارت اصلی تفکیک شد و به عنوان مطب پسر مشیر الدوله مورد استفاده قرار گرفت و بعدها هم از سوی ورثگان به فروش رسید و بنای اصلی وقف دولت ایران شد.

خانه پیرنیا خانه ای است که تاریخ ایران باستان در آن نگاشته شده، رضا خان در آن زانو زده، در شربت خانه اش تست صدا از خوانندگان برنامه گلها گرفته می شدو نظامنامه حق ویزا و سایر تصدیقات اتباع ایرانی خارج از کشور و حقوق بین‌الملل نگارش شده است. خانه مشیرالدوله پیرنیا،خانه ای است که ترجمهء قوانین ملل دیگر در تهیه نظامنامه انتخابات و قانون اساسی دوران مشروطه انجام شده است و … این خانه در سال 1350 تخلیه و متروک شد و سپس در 1358 توسط مهدی و ولی الله پیرنیا به وزارت بهداشت و بیمارستان فرح پهلوی (شهید اکبرآبادی فعلی) واگذار شد، اما اسناد به نام پژوهشگاه علوم انسانی و سپس وزارت آموزش و در نهایت دانشگاه علوم پزشکی ثبت شد . در نهایت این خانه به «موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل» تبدیل شد.

عمارت مشیرالدوله، منزل حسن پیرنیا، در شماره ثبتی ۱۵۰ در خیابان منوچهری تهران (بین لاله‌زار و فردوسی) قرار دارد. این بنا در میانهٔ سده نوزدهم میلادی بنا شده‌است. این عمارت به شماره ۱۸۹۹ به عنوان اثر ملی در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده‌است. در حال حاضر این خانه تحت مدیریت دانشگاه علوم پزشکی به موسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی و مکمل قرار دارد.

عمارت خانه مشیرالدوله (پیرنیا) با یک شیوه تلفیقى دلپذیر از معمارى ایرانى‌ و فرنگى در دو طبقه و یک زیرزمین بنا شده است، زیرزمین تقریبا یک متر و بیست سانتی متر از سطح زمین پایین‌تر است. در آنجا، سفره‌خانه، چایخانه، کتابخانة قدیمى مرحوم‌ مشیرالدوله، اتاق نشیمن مرحوم داود پیرنیا، چند اتاق استراحت و انبار بزرگ وسایل‌ خانه قرار داشت. قسمتی از زیرزمین خانه مشیرالدوله پیرنیا به نام چایخانه (شربت خانه) مزین به کاشی های خشتی بزرگی منقوش به شخصیتهای اساطیری و تاریخی است که تنها قسمت کاشی کاری شده ساختمان همین قسمت است. زیرزمین خانه مشیرالدوله پیرنیا جهت فصول گرم سال است و در خانه مشیرالدوله پیرنیا بالابر و یا آسانسوری تعبیه شده تا از زیرزمین و مطبخ، غذاها و … به طبقات برسانند. طبقه همکف و در شمال شرق آن، آشپزخانه و اقامتگاه خدمه بود. دفتر کار مشیرالدوله در سمت راست ساختمان و در طبقة نخست قرار داشت. اتاقى‌ بود وسیع که در دو سوى آن قفسه‌هاى کتاب‌هاى مرجع وى را چیده بودند و میز کارش‌ در انتهاى سمت شمالى اتاق بود. بالاى سر او، عکس بزرگى از مرحوم میرزا نصرالله‌ خان مشیرالدوله (پدر) محاط در قابى بسیار نفیس و در یکى از دیگر عکس‌هاى اتاق، عکس‌ خود او به همراه نمایندگان ایران در صحن مجمع ملل متفق (ژنو) دیده مى‌شد. روى میز کار، چند قاب عکس خانوادگى به‌ویژه عکس پسر ارشدش داود خودنمایى مى‌کرد. در هر یک از اتاق ها و تالارهای خانه مشیرالدوله پیرنیا شومینه های گچبری شده با فرنگی کاری زیبا که هر کدام شکل خاص خود را دارد، قابل مشاهد است. ورودی اصلی عمارت از شمال است، پس از گذر از حوضی که روبروی درب قرار داشته وقتی از پله ها وارد می شوید به صحن اصلی که پلکانی دوطرفه در میان آن است را می بینید، پلکانی بزرگ در صحنی 100متری که خوش آمدگویی به مهمان در این صحن انجام می شده است. در جنوب صحن راهرویی طویل از شرق به غرب وجود دارد که از میان به حیاط و از دو طرف راه به زیرزمین دارد. کف پوش طبقه اول خانه مشیرالدوله پیرنیا از تیرریزی چوبی و تخته کوبی بنا شده. طبقه اول خانه مشیرالدوله پیرنیا مختص ساکنان خانه و طبقه دوم برای پذیرایی از مهمانان بوده، در طبقه دوم تالار بزرگی به مساحت 80 متر و به قرینه فضای راه پله در بخش جنوبی قرار گرفته و در طرفین این تالار در شرق و غرب اتاقها قرار دارند. در حایط جنوبی حوضی سنگی هنور پابرجاست و البته درب ورودی خانه مشیرالدوله پیرنیا در حال حاضر از همین قسمت جنوبی است.

به علت اینکه ساختمان در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و به عنوان موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل قرار دارد، امکان بازدید در صورت تایید وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی امکان پذیر است.

«عمارت مشیرالدوله در محاق» ‎(فارسی)‎. روزنامه ابتکار، ۰۳-۱۲-۱۳۸۵ وب سایت سفر نویس ویکیپدیا