كلیسای ارامنه

تالار نماز خانه کلیسای ارامنه یکی از بناهای ظریف باستانی و هنری قرن هفدهم است که به وسیله هنرمندان ارمنی و مسلمان شیراز ساخته شده‌است. به طوری که ارامنه شیراز اظهار می‌دارند پنج قطعه قالی گران بها نظیر همان پنج مجلس نقاشی سقف، در همان زمان بافته شده و کف نمازخانه را مفروش می‌ساخته‌است. طبق اظهار یکی از اعضای هیأت امنای ارامنه شیراز هنگامی که «مارتیروس سرکیس» تصدی این کلیسا را عهده دار بود، پنج قطعه فرش نفیس مزبور مفقود شده‌است و احتمالاً این فرش‌های گران بها را به انگلیسی‌ها فروخته‌اند.

این کلیسا در سال ۱۶۶۲ میلادی (۱۰۷۲ هجری) قبل از سلطنت شاه عباس دوم بنا شده‌است و تا به امروز باقی مانده‌است.

در این کلیسا بنای یادبودی قرار داشته که تنها اثر باقی مانده یک عکس می باشد که در کلیسا موجود است. ترجمه این متن نشاندهنده وجود نمازخانه ای با قدمت حدود 900 ساله در زیر این کلیسا می باشد. در این متن آمده است که این بنا در سال یک هزار و یکصد و یک ده تاریخ ارمنی (1111 میلادی) برای بی گناهان ساخته شده است.

در تالار کلیسا گچبری‌هایی که می‌توان آن را از شاهکارهای قرن یازدهم دانست؛ وجود دارد. از همه مهم تر این که از داخل تالار و نمازگاه سقف نقاشی و گچبری شده و گنبدی شکل است. حال آن که از خارج و در روی پشت بام اثری از گنبد مدور و گنبدی شکل دیده نمی‌شود. پشت بام تالار نمازگاه چهارگوش است و بدینوسیله هر گونه اثری که حکایت از کلیسا بکند از خارج حتی از روی پشت بام‌های مجاور دیده نمی‌شود. در اصلي ورودي كليسا در بازارچه ارمني ها باز مي شود. در مغرب و در جلو محراب كليسا يك كفشكن كه بوسيله دو درگاه در طرفين بايوان شمالي و جنوبي كليسا ارتباط دارد ديده ميشود. در سمت شمال و جنوب كليسا دو ايوان طولاني است كه طاق ايوانها برروي دو پايه آجري در هر سمت قرار دارد؛ در انتهاي شرقي ايوانها راه پله آجري است كه به ايوان طبقه دوم كليسا و پشت بام آن ارتباط دارد. كف ايوانهاي اطراف آجر فرش و بهمان سبك قديمي باقي است. نمازخانه كليسا داراي سه در ورودي و خروجي است و مدخل ورودي اصلي در سمت مغرب واقع است و دو در ديگر بايوان شمالي و جنوبي باز ميشود. انتهاي نمازخانه و محراب اصلي يك شاه نشين و در طرفين آن نيز قرينه شاه نشين شرقي دو شاه نشين ديگر تعبيه شده مجموعاً بصورت صليب درآمده است. سقف كليسا از چوب است و برروي آن با رنگ و روغن نقاشيهاي زيبائي بسبك دوران صفوي بچشم ميخورد. طرح نقاشي سقف داراي دو قسمت است: نيمه غربي بصورت چهار ترنج بسبك نقشه قاليهاي دوره صفوي نقش و رنگ آميزي شده با حاشيه سورمه اي و شاخ و برگ برنگ زرد طلائي . نيمه شرقي كه نيم بقيه سقف را تشكيل ميدهد بصورت يك ترنج در وسط بر روي زمينه لاكي كمرنگ است. نقاشيهاي سقف با گذشت چهارصد سال زيبائي و طرح اصلي خود را حفظ نموده است. در پاي سقف يك رديف رف تعبيه شده كه بصورت 5 طاقچه در هر طرف نمازخانه ديده ميشود. سقف طاقچه هاي فوقاني داراي گچ بريهاي ساده اي است. در زير رف يك رديف مقرنس گچ بسيار زيبا نصب شده است. اين گچ بريها بصورت دو رديف مقرنس ساده است كه دور آن نيز يك حاشيه گچ بري زيبا وجود دارد. بعد از مقرنس هاي مذكور 5 طاقچه كم عمق و طويل در هر سمت ديده ميشود، قسمت فوقاني طاقچه هاي مذكور نيز داراي مقرنسهاي گچي بسيار زيبا بسبك سردر مساجد و بناهاي اسلامي است. درهاي قديمي كليسا بجاي خود باقي است برسه طاقچه جنوبي و دو طاقچه شمالي كليسا سنگ قبر شخصيت هاي مسيحي مدفون در كليسا ديده ميشود كه جالب ترين آنها از سنگ سياه خوشرنگي است كه نيمه فوقاني آن بخط ارمني است و نيمه تحتاني آن كه بخط نستعليق است.