چشمه آبگرم مرتضی علی

در منطقه حدود 5کیلومتری بعد از طبس چشمه‌های متعدد آبگرم و آب سرد وجود دارند که بزرگ‌ترین آن‌ها را که از درون حفره‌ای به بیرون تراوش می‌کند را حمام مرتضی علی می‌گویند. در یک طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آبگرم جریان دارد و می‌توان یک پا را در طرف گرم رودخانه فرو برد و پای دیگر را در طرف سرد رودخانه. این پدیده‌ نادری است که شاید در هیچ نقطه دیگر کشور فرصت تجربه آن وجود نداشته باشد. دلیل این اتفاق آن است که آب گرم چشمه از دیواره سمت راست به داخل رودخانه می‌ریزد و همین اختلاف دمایی را در چشمه ایجاد می‌کند که گاهی به ده هم می رسد.

غلظت بیشتر آب گرم و تفاوت ساختاری آن با آب سرد جاری در کف رودخانه باعث می‌شود که این آب‌ها تا مسافت حدود سیصد متری بستر رودخانه هم پیش بروند در حالی که به طور کامل با هم مخلوط نشده اند و در بستر رودخانه قابل تفکیک هستند. به این ترتیب می‌بینید که در یک طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد.

بالاتر از چشمه مرتضی علی دره تنگی وجود دارد که در آن طاق شاه عباسی بنا شده است. قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می‌دهند و معتقدند که سنگ نگاره‌های بزکوهی که بر آن حک شده‌اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده‌ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می‌کنند.

طاق شاه عباسی پر رکورد‌ترین بنای تاریخی ایران است. سدی با ۶۰ متر ارتفاع که نه تنها لقب قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان را با خود یدک می‌کشد، بلکه به مدت ۵۵۰ سال هم به عنوان بلند‌ترین سد در جهان شناخته می‌شد اما سد شاه عباسی یک لقب دیگر هم دارد که هنوز هیچ سدی موفق به تصاحب آن نشده و نازک‌ترین سد جهان که به خاطر عرض تاج یک متری‌اش به این نام شناخته می‌شود.

دیواره‌های بلند دره، حفره‌ها و كانال‌هایی دیده می‌شود كه با نظم خاص و مهندسی حساب شده‌ای بنا شده‌ است كه به آن خانه گبر گفته می‌شود. پ هركدام از این حفره‌ها كه قدمت آن به دوران ساسانیان یعنی حدود 1500 سال قبل می‌رسد، مقطعی از كانالی هستند كه در داخل آن بعد از چاه‌هایی كه به ارتفاع حدود 10 متر هستند به دالان بالا می‌رسیم كه به اتاقك‌هایی منتهی می‌شود.

قوس تونل‌های بالایی خانه‌های گبر همانند قوس‌های بناهای دوران ساسانیان است كه البته راه دسترسی به داخل این خانه‌ها مشكل و تنها با وسایل كامل صخره‌نوردی و كوهنوردی و توسط افراد خبره ورود به داخل آن امكان‌پذیر است. پس از حدود 35 دقیقه پیاده‌روی در داخل كال سردره و برخلاف جریان آب، به چشمه‌های متعدد آب به ویژه چند چشمه آبگرم می‌رسیم كه بزرگ‌ترین چشمه از درون حفره‌ای منشا می‌گیرد كه به حمام مرتضی‌علی معروف است. این چشمه ها پس از سرچشمه گرفتن از دامنه غربی کوه کش سیاه به سمت غرب جاری می گردند.

اولین چشمه به نام قنبر از شرق به غرب (به تبعیت از شیب و راستای دره) جاری بوده و آب آن سرد است. پس از طی 6 کیلومتر چشمه آب گرم مرتضی علی ظاهر گردیده که علت به وجود آمدن گرمای آب شکستگی و فشار گسلی می باشد. پس از تجمیع آب چشمه های مرتضی علی و قنبری آب حاصل پس از طی 300 متر به چشمه جعفری منتهی میشود.

چشمه مرتضی علی طبس در جلسه کمیته ثبت و حریم میراث طبیعی، 29 مرداد 1393 با شماره 196 در فهرست میراث طبیعی به ثبت رسید. چشم اندازها و منظره های زیبا و متنوع، خارج بودن از محدوده های تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست، برخوردای از وسعت و فضای مناسب جهت حفاظت، نزدیکی به شهر طبس و دسترسی آسان و نزدیکی به روستایی یلاقی خرو با مزارع زیبا و باغات میوه برشمرد. در ادامه دره‌ی مسیر چشمه آبگرم حمام مرتضی‌علی به طاق زیبای شاه‌عباسی برخورد می‌كنیم كه بیش از 700 سال قدمت دارد و میان دو كوه نزدیك به هم ساخته شده و بنایی آجری است كه در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به كار رفته است.

در روستای خرو محل های اقامتی یک روزه و چند روزه مناسب وجود دارد. در محل پارکینگ مناسبی نیز قرار دارد.

سرویس بهداشتی مناسب و چشمه گوارای آب قنات نیز در این جاذبه قرار دارد.

با توجه به وضعیت آب و هوایی یزد، فصل های بهار و زمستان زمان مناسبی برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.