عمارت ذوالفقاری

عمارت ذوالفقاری زنجان هم اکنون تبدیل به موزهٔ سه تن از مردان نمکی شده‌ است.

بعد از گشایش این موزه سه جسد از چهار جسد برای بازدید عموم از موزه رختشویخانه زنجان به این مکان منتقل شدند. سر و پای چپ یکی دیگر از این مردان در موزه ملی ایران در تهران قابل بازدید است

این بنا توسط سردار اسعد ذوالفقاری ساخته شد و محل سکونت فرزند وی؛ محمودخان ذوالفقاری بوده است که در زمان قضیه آذربایجان و فرقه دمکرات، به مقابله با دمکرات‌ها پرداخت و به همین دلیل از محمدرضا شاه پهلوی نشان و درجه سرهنگی دریافت کرد. در گذشته این بخش از شهر زنجان محله­ اعیان‌نشین بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و... در این محل ساخته شده بود.

بعد از انقلاب، عمارت ذوالفقاری مدت ها دراختیار یکی از نهادهای انقلابی بود و تا ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور به دلیل متروک ماندن و عدم مراقبت‌های لازم آسیب فراوانی دید. در جریان توسعه و تعریض خیابان طالقانی دیوار و سردر ورودی بنا بطور کامل تخریب گردید.

در سال های اخیر نیز با اجرای طرح های عمران شهری، آسیب زیادی به بنا وارد آمده است. از جمله با احداث خیابان زینبیه و عبور آن از داخل حیاط عمارت، قسمتی از عرصه ی بنا از بین رفت و بخش عمده دیگر به پارك تبدیل شد. در سال 1379 میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا بنای مذکور در چندین مرحله مرمت و بازسازی گردید. با انتقال مجموعه آثار بدست آمده از معدن نمک چهر آباد در سال 1386 موزه موقت مومیایی ­ها در این مکان بوجود آمد و در سال 1388 اولین موزه باستان شناسي استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد.

تزیینات این عمارت در نما جالب توجه بوده و قرینه سازی بنا از هنر ایرانی وسبک ستون ها تقلیدی از معماری اروپا است. نمای ساختمان با آجرهای قالبی وپیشبر مزین شده است. در اطراف ورودی طاق نماهای تزیینی دیده می شود. این قسمت نیز که از خیابان بلافصله داخل مجموعه می شود، از معماری اروپا الهام گرفه است.

بنای عمارت ذوالفقاری در مجموع از بناهای تاریخی وبا ارزش شهر زنجان است که به سبک بناهای اواخر دوران قاجار ساخته شده است . اوج تزئينات بنا در نماي جنوبي تمركز يافته بدين ترتيب كه سطوح خارجي بصورت يكپارچه مزين است به انواع آجر چيني (آجر تراش ساده، نقش دارو آجر مهري ) دورة قاجار . عمارت ذوالفقاري قابل مقايسه با عمارت قوام السلطنه ( موزه آبگينه ) تهران است.

سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی گرفته شده‌ است. کل مجموعه با پوشش شیروانی است. در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی وجود دارد که به کلاه فرنگی معروف است. در طبقه همکف، ورودیِ بنا که یک سقف سرپوشیده با دو ستون تعبیه شده به هشتی منتهی می‌شود. در این طبقه قسمت امور اداری و دفتری و حسابداری قرار گرفته و سمت شرقی بنا احتمالاً عملکردی غیراداری و احیاناً گلخانه بوده است.

در طبقه دوم که دارای دو راه‌پله است، تالارهای پذیرایی، اطاق‌های خواب، اطاق‌های نشیمن و سرویس‌های بهداشتی قرار گرفته است. هسته مرکزی این بنا به سبک چهارطاقی با سقف گنبدی اجرا شده و جرز و دیوارهای باربر سنگینی سقف را تحمل می‌نمایند. محدثات جانبی این چهارطاقی با تیرهای چوبی پوشیده شده است.

کل مجموعه با پوشش خارجی شیروانی است که تا زمان احداث در این شهر، سابقه نداشته است. در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی تعبیه شده که به کلاه فرنگی معروف است. این نورگیر با پلان هشت ضلعی با روش گره‌سازی به فرم گنبد تبدیل گردیده است. سقف اتاق‌ها در طبقات به طرز زیبایی لمه‌کوبی شده و شامل طرح‌های هندسی و گره‌سازی است و به طور کلی از موتیف‌های ایرانی استفاده شده است. از تزئینات داخل بنا در طبقه همکف از کاشی‌کاری به سبک قاجار می‌توان یاد کرد که طرح معروف لوتوس (نیلوفر آبی) دیده می‌شود.