مشخصات گنبد قابوس (گنبد کاووس)
برج گنبد قابوس، بنایی تاریخی و جاذبه ای معروف در استان گلستان است که سبک معماری آن به شیوه رازی است. گنبد قابوس شامل دو بخش اصلی پی یا پای بست(بدنه) و گنبد مخروطی میشود. همچنین، بخشهای دیگری مانند نورگیر، بخش داخلی و فضای انعکاس صدا نیز در آن به چشم میخورد. برای ساخت این بنا از آجر استفاده شده و ملات ساروج نیز در ساخت برج گنبد قابوس به کار رفته که حاصل ترکیب خاک رس، آهک، ماسه بادی و نوعی گیاه به رنگ خاکستری است.
ملات میان آجرها بین دو تا چهار سانتیمتر ضخامت دارد كه بدون هیچگونه فضای خالی و به دقت در میان ردیفهای آجر کشیده شده و حیرت بسیاری از کارشناسان را برانگیخته است. براساس نظر کارشناسان ترکیب ملات مورد استفاده در ساخت و دقت در به کارگیری مواد از دلایل مهم پایداری و استواری این بنا هستند.
همه ساله بسیاری از گردشگران و علاقهمندان برای بازدید از این جاذبه به شهر جرجان که زمانی به عنوان پایتخت پادشاهان آن دیار شناخته میشد، سفر میکنند.
تاریخچه گنبد قابوس (گنبد کاووس)
در مورد تاریخچه گنبد قابوس، باید بگوییم که در سال (۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی) و در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر ساخته شده است. وی مشهورترين پادشاه آل زيار بوهد که ياقوت حموی، جغرافیدان و تاریخنویس مشهور، او را با القابی مانند جنگجويی بیهمتا و اديبی فاضل توصیف میکند. همچنین، او پدربزرگِ نگارنده قابوس نامه، از ماندگارترین کتابهای تاریخ ایران، بود که خود نیز این اثر منحصر به فرد را به یادگار گذاشت.
ویژگیها گنبد قابوس (گنبد کاووس)
از ویژگیهای گنبد قابوس میتوان به پیسازی بنای آن اشاره کرد که از زمین سفت شروع و تا ارتفاع حدود ۱۵ متری با آجر و مصالح مشابه خود بنا انجام شدهاست. از پایبست، بنا شروع و تا زیر سقف گنبدی ادامه مییابد و میان این ترکها با کوههای آجری پر شدهاست. رأس این ترکها (بهجز در ورودی) به اندازه ۱٫۳۴ متر از یکدیگر فاصله دارند.
سیمای عمومی گنبد قابوس (گنبد کاووس)
برای ساخت بنای این گنبد از آجر پخته قرمز و ملات ساروج به عنوان مصالح استفاده شده است. آجرهای پخته قرمز به آجرهای ریشهدار شهرت دارند که به مرور زمان و با تابش نور خورشید به رنگ زرد طلایی درآمدند.
با بازدید از این جاذبه، شاهد رشد خزهای طبیعی بر روی بدنه آجری بنا خواهید بود که از دلایل تشکیل آن می توان به گذر زمان و وضعیت آب و هوایی منطقه اشاره کرد. همچنین، این خزهها رنگی تازه و متفاوت به بنا بخشیدند. شکل آجرها در تمام بدنه یکسان است؛ اما در قسمت بالایی و گنبد، آجرهایی موسوم به آجر کفشکی به کار رفته است. آجرها کاملا یکدست و صاف به نظر میرسند؛ گرچه ابعاد آنها با یکدیگر متفاوت است.
بدنه گرد بیرونی گنبد کاووس دارای ۱۰ تَرک (دندانه نود درجه) است (همانند یک ستاره ده پر) این ترکها که در سمتهای آن و به فاصلههای برابر از یکدیگر قرار دارند، از پایبست بنا آغاز و تا زیر سقف گنبدی ادامه مییابد و میان این ترکها با کوههای آجری پر شدهاست. بالای این ترکها (به جز در ورودی) به اندازه ۱٫۳۴ متر از یکدیگر فاصله دارند. قطر داخلی گنبد به طول ۹ متر و ۷۰ سانتیمتر و قطر آن از قاعده ترکها به طول ۱۴ متر و ۶۶ سانتیمتر و طول قطر آن از رأس ترکها یا به عبارتی قطر پایبست آن ۱۷ متر و ۶ سانتیمتر است. ضخامت میل از پایین به بالا کرنش کمی دارد و در ارتفاع ۳۷ متری گنبد مخروطی بنای برج را تکمیل میکند.
بلندای این گنبد مخروطی ۱۸ متر است و در بدنه شرقی روزنهای جای داده شده که بلندای آن یک متر و نود سانتیمتر است. پهنای روزنه در بالا ۷۳ و در میانه ۷۵ و در پایین ۸۰ است. در گوشه جنوبی آن یک ورودی است که ۵/۱ متر پهنا و ۵۵/۵ متر بلندا دارد. در درون تاق نیم گرد سر در آن، مقرنسی است که به دیده میرسد در گامهای نخستین پیشرفت اینگونه آراستگی سازه و گچبری است. شاید این مقرنس ساده ولی زیبا از نخستین نمونههای مقرنسسازی در بناهای اسلامی باشد که به مرور تکمیل شدهاست.
زمان مناسب بازدید گنبد قابوس (گنبد کاووس)
با توجه به وضعیت آب و هوایی استان گلستان، بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه فصل بهار و پاییز است.
نکات مثبت گنبد قابوس (گنبد کاووس)
از نکات مثبت مربوط به گنبد قابوس میتوان به ثبت نام آن در سال 2012 و در همایش سی و ششم به عنوان یکی از جاذبههای موجود در لیست میراث جهانی یونسکو اشاره کرد.
شرایط استفاده گنبد قابوس (گنبد کاووس)
بهتر است بدانید که در حال حاضر به دلیل مرمت، بازدید از داخل این جاذبه امکانپذیر نیست.
نکات منفی گنبد قابوس (گنبد کاووس)
متاسفانه، درون پای بست بنای گنبد قابوس، شاهد سردابی خواهید بود که پاکار تاق آن هنوز به جا مانده ولی بر اثر کاوشهای پیاپی افرادی که در پی گنج بودند، آثاری از کف آن بر جای نماندهاست.
سایر اطلاعات گنبد قابوس (گنبد کاووس)
بهتر است بدانید که در حال حاضر به دلیل مرمت، امکان بازدید از داخل این جاذبه وجود ندارد.
سایر اطلاعات گنبد قابوس (گنبد کاووس)
بنای گنبد قابوس شامل دو بخش اصلی پی یا پای بست(بدنه) و گنبد مخروطی میشود. همچنین، بخشهای دیگری مانند نورگیر، بخش داخلی و فضای انعکاس صدا نیز در آن مشاهده میشود.