قرآن نگل کردستان

در مسیر جاده سنندج به مریوان روستایی به نام «نگل» قرار دارد که به دلیل وجود قرآن تاریخی که در دل خود جای داده است، سال‌هاست میعادگاه عاشقان اهل دل است. کمتر کسی پیدا می‌شود که وقتی از او درباره جاذبه های گردشگری استان کردستان سوال کنند، نام روستای نگل و قرآن تاریخی‌اش را از قلم بیندازد. روستایی در 65 کیلومتری سنندج و در مسیر جاده سنندج ـ مریوان، که به واسطه قرآن گرانبهایش سالهاست که توجه گردشگران و مسافران زیادی را به خود جلب کرده است. این قرآن هم‌اکنون تحت نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه بوده و در حال حاضر هیئت امنای مسجد از آن نگهداری می‌کنند.

چگونگی انتقال این قرآن به روستای نگل روشن نیست؛ اما با توجه به گفته‌ها و حکایات عامه، در زمان صفویه چوپانی در این منطقه مشغول چرای گوسفندان بوده که ناگهان گُل بسیار زیبایی، توجه او را به خود جلب می‌کند. وقتی گُل را از دل خاک بیرون می‌آورد، چاله‌ای پدید می‌آید و صندوقچه‌ای می‌بیند. چوپان که به تنهایی نمی‌تواند صندوقچه را بیرون آورد، اهالی روستا را خبر می‌کند. مردم، صندوقچه را بیرون می‌آورند و قرآن بزرگی در آن صندوقچه می‌یابند که گویا بر پوست آهو نوشته شده است. اهالی این امر را به فال نیک گرفته، در همان مکان مسجدی می‌سازند و روستای نگل نیز که چند کیلومتر دورتر از مکان امروز آن است را به محل جدید انتقال می‌دهند.

مردم بر این اعتقادند چون این قرآن در اثر توجه چوپان به گُلی زیبا، کشف شده بود، این محل به «نوگل» معروف شد و مردم، مسجدی به نام «مسجد نوگل» را بنا نهادند که به مرور زمان به «مسجد نگل» شهرت یافت. برای «نگل» معناهای دیگری از جمله به معنای زمین سنگی و سنگلاخ یافت شده است. همچنین ممکن است تغییر یافته‌ کلمه‌ «نیل» به معنی شعله‌ آتش باشد که نشان از ترویج آئین زردشت در این منطقه دارد.

باتوجه به وضعیت آب و هوایی کردستان، بهترین زمان سفر برای بازدید از این جاذبه فصل بهار و اوایل پاییز است. این منطقه، تابستان‌های مطبوع و معتدلی هم دارد که می‌تواند زمان خوبی برای بازدید از جاذبه مذهبی باشد.

این اثر فاخر با شماره ۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

قطع این قرآن رحلی بزرگ، جلد آن چرم و رنگ آن قهوه‌ای تیره است. کاغد صفحات آن ضخیم است و به‌دلیل تشابهی که به پوست دارد ‌بین مردم به «پوست آهو» شهرت یافته است. قرآن نگل به خط کوفی نوشته شده و دارای نقطه و اعراب است. از زیبایی‌های این قرآن مطلا بودن سرسوره‌ها و شماره‌های آیات و همچنین مزین بودن به نقوش گیاهی است. طول خود قرآن ۳۸ ، عرض آن ۲۱ و قطر آن ۱۳ سانتی‌متر است.

این قرآن طی سالیان گذشته مورد استفاده عموم بوده و چندین بار نیز به سرقت رفته به همین دلیل آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی زیادی مانند پارگی، لکه‌های ناشی از اثر انگشت، امضای یابندگان و... دیده ‌است. چند برگ قرآن مذکور پس از سرقت‌های پیاپی و هم‌چنین بوسیدن و زیارت آن توسط زائران از بین رفته است. به‌دلیل اهمیت تاریخی این قرآن و نیز جایگاه بارز آن در اعتقادات مردم منطقه، مقام معظم رهبری برای محفوظ ماندن قرآن از دستبردهای احتمالی دستور داد جایگاهی محکم و مطمئن برای نگه‌داری این قرآن بسازند.

هم‌اکنون قرآن در محفظه‌ شیشه‌ای ضد‌گلوله بدون شرایط محیطی از نظر دما و رطوبت نگهداری می‌شود و نیاز مبرمی به انجام امور حفاظتی و تحقیقاتی احساس می‌شود. قرآن مزبور در سال‌ ۱۳۷۱ به سرقت رفت که با تلاش نیروی انتظامی کشف و طی مراسم باشکوهی با شرکت هزاران نفر از مردم به محل خود برگردانده شد؛ در این مراسم ده‌ها رأس گاو و گوسفند قربانی شد.

آخرین بار نیز که در مرداد ۱۳۸۳ از مسجد روستای نگل به سرقت رفته بود، اواخر آذر ۱۳۸۳ در جهرم در استان فارس کشف شد. اهالی روستای نگل ترجیح می‌دهند قرآن در محل اصلی خود یعنی مسجد روستای نگل نگهداری شود.

چند سال پیش هیئتی از تهران برای مطالعه، بررسی و مرمت این اثر تاریخی به روستای نگل مراجعت کردند که بعد از بررسی اثر مردم روستا از انتقال قرآن به پژوهشکده سازمان جهت مرمت امتناع کردند. قرآن نگل یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان است و نزد مردم منطقه ابعاد معنویی این اثر، ارزشی بسیار دارد. مردم روستا در حل مشکلات و گرفتاری‌های زندگی خود از آن یاری می‌جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌دانند.

روستای نگل به‌دلیل وجود این قرآن، روزانه میزبان صدها تن از مشتاقان و علاقه‌مندان آثار مذهبی و تاریخی است. این قرآن هم‌اکنون تحت نظارت سازمان اوقاف بوده و هیئت امنای مسجد از آن نگهداری می‌کنند.