قلعه پرتغالی ها چابهار (قلعه تیس)

این روستا که در منطقه ای کوهپایه ای در ۵ کیلومتری شمال غرب چابهار واقع شده و رودخانه لاوی از آن می گذرد. در میان کوه های شهباز، لاوی و بیلبند محصور شده است. قلعه پرتغالی ها در این روستای زیبا قرار گرفته و به دلیل قدمت و نوع معماری خاصش تعداد بی شماری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می کند.

اگر به روستای تیس رفتید بدانید که این روستا از عمده ترین مراکز سوزن دوزی در چابهار است و زنان و دختران آن به طرزی زیبا و تحسین برانگیز صنایعی را تولید می کنند که ره آورد سفر هر گردشگر به خانه اش می شود. قلعه پرتغالی‌ ها یا قلعه تیس در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد.

قدمت این قلعه به دوران اسلامی بر می گردد و در کتاب باستان‌ شناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمده‌ است: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یک سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد که بنُا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگی از سوی دریا کشیده‌ اند برای بار اندازی و غیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده‌ است.»

از ویژگی های این قلعه می توان به ثبت آن با شماره 555 به عنوان یکی از آثار ملی ایران اشاره کرد.

این دژ به ابعاد ۲۶×۵۴ متر ساخته شده‌ است. پهنا ساختمان بر پهنه دماغه‌ ای که پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است. در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی قرار دارد و دارای چهار گوشواره خلفی که در پشت دیوار های هشتی واقع شدند. هر کدام از آن ها خود یک اتاقی است که با پی‌ های قطور ساخته شدند. دارای ایوانی است که با دو پله با حدود یک متر ارتفاع از سطح حیاط دژ بلندتر است. در گوش شمال شرقی آثار اتاق‌ هایی وجود دارد که اکنون خراب شدند و هر کدام دارای یک اتاق بزرگ تر مشرف به ایوان اختصاصی هستند.

شیوهٔ ساخت بنا (اتاق‌ ها و ایوان ها) شبیه به کاروانسرای شاه‌ عباسی بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده‌ و در سه طرف حیاط حجره‌ ها و اتاق‌ هایی حجره‌ ها و اتاق‌ های گوش شمالی وجود دارند. در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده می‌ شود. برج سوی راست که در جنوب قرار دارد به صورت یک اتاق با یک ایوان و یک شاه نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل شکل پی سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع ۵/۶ متر باقی مانده‌ است.

مصالح بکار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ است و آثار و تزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدسته‌ های باقی ماندند، این مناره برای دیدبانی به کار می‌ رفته‌ و چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده می‌ شود. سبک ساخت و نوع مصالح به کار رفته مناره و گوشواره به سبک سلجوقی می‌ باشد و تعمیرات بعدی که در اتاق‌ ها و ایوان‌ ها انجام شده بیشتر سبک صفوی و سبک دوران قاجار است. در گوشه‌ و لبه چاه با استفاده از سنگ و ساروج محکم شده‌ است. در بخش سقف دژ چوب هایی بکار رفته‌ است که احتمالاً از مناطق دیگر به اینجا آورده شدند. تزئینات دور منار آجر چینی شبیه سبک تزئینات منار های دوره سلجوقی می‌ باشند اگر چه از بین رفته‌ اند ولی نقش‌ هایی به خط عربی و خط کوفی از اثر برجستگی‌ ها و گودی‌ ها مشخص می‌ شود. اندازه اتاق‌ ها معمولاً ۴×۳ متر یا کمتر است که دور یا چهار سوی یک پهنه پهناور واقع شدند.

با توجه به وضعیت آب و هوایی سیستان و بلوچستان، فصل بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز زمان مناسب تری برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.