منطقه حفاظت شده رودخانه جاجرود

وسعت‌ منطقه حفاظت شده جاجرود ۵۶۶۲۴ هکتار و بلندترین نقطه مجموعه قله آراکوه به ارتفاع ۲۶۴۹ متر و پست ترین آن دشت سنگ تراشان به ارتفاع ۱۱۰۰ متر میباشد.

منطقه حفاظت شده جاجرود پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور (۱۱۳۳ خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره ۹۶ تاریخ ۱۳۶۱/۶/۲۱ شورای عالی حفاظت محیط زیست با حدود مشخص به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین گردید.

این منطقه دارای اقلیم نیمه صحرایی، کوهستانی و آب و هوای معتدل و نسبتا خشک است، بیشترین و کمترین بارش متوسط سالانه معادل ۷۳۱ و ۱۹۸ میلیمتر میباشد. حداکثر و حداقل درجه حرارت معادل ۴۲ و ۳۰- درجه سانتیگراد در ماه‌های تیر و اسفند میباشد که قریب به هشت ماه از سال از اوایل پایز تا اواسط بهار به تناوب، منطقه را تحت تاثیر قرارداد. متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه منطقه برای ارتفاع مزبور ۱۰۹ روز در سال است. به عبارت دیگر یخبندان در طول سال از سه ماه متجاوز است.

برجستگی های مهم منطقه ارتفاع‌های قابل توجه هستند. کوه‌های منطقه حفاظت شده جاجرود به صورت پراکنده وجود دارند که شامل قلل: دهک، خواسه‌بال، جوی لک، شش سفید، گالیون، نی یک، باجی گره، تماشا، قره‌آقاج، شنک، اراکوه، داردار، سولک و چنارک میباشند.بلندترین کوه منطقه، اراکوه با ارتفاع بیش از ۲۶۰۰ متر میباشد، این منطقه که عمدتا زیستگاه قوچ و میش بوده و از نظر پوشش گیاهی به دلیل استفاده مفرط دامداران از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست ولی در ارتفاعات بالا پوشش گیاهی شامل بادام، بنه و انواع گون میباشد. همچنین کوه‌های خواسه‌بال، شش‌سفید، باجی گره، داردار، سولک زیستگاه کل و بز میباشند و در کوه‌های داردار نیز پلنگ مشاهده گردیده است.

ورود به قسمت های حفاظت شده این منطقه نیاز به اخذ مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست است.

در منطقه حفاظت شده جاجرود دو رودخانه نسبتا پرآب به نام رودخانه جاجرود و رودخانه دماوند وجود دارد: رودخانه جاجرود: رودخانه جاجرود به طول تقریبی ۱۴۰ کیلومتر از دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی سرچشمه میگیرد. این رودخانه دارای چند سرشاخه است که مهمترین آن شاخه‌ای است که از دامنه‌های جنوبی خرسنگ سرچشمه میگیرد. شاخه مهم دیگر شاخه‌ای است که از دامنه‌های کلون بستک سرچشمه میگیرد و پس از عبور از دربند، شمشک، میگون در ناحیه فشم با شاخه خرسنگ بهم پیوسته و رودخانه جاجرود را بوجود می آورد. رودخانه آهار که از دامنه‌های شمالی توچال سرچشمه میگیرد در دهکده اوشان به این رودخانه می پیوندد و در پائین‌تر نیز شاخه امامه به آن متصل میگردد. شاخه‌های فرعی لوارک، کنده‌رود و افجه نیز مستقیما به دریاچه سد لتیان وارد میشوند. این رودخانه پس از عبور از سد لتیان و طی ۲۳ کیلومتر که قسمت اعظم آن از منطقه حفاظت شده جاجرود و پارک ملی خجیر میگذرد در منتهی الیه پارک ملی خجیر با رودخانه دماوند تلاقی پیدا می نماید / رودخانه دماوند: رودخانه دماوند از دو شاخه اصلی یکی بنام رودخانه تار که از پایین دست دریاچه‌ تار سرچشمه میگیرد و دیگری به نام رودخانه رودبار (چشمه اعلا) تشکیل شده است. این رودخانه پس از عبور از شهرستان دماوند در امتداد جنوب غربی به سوی منطقه حفاظت شده جاجرود سرازیر میشود. در منطقه زره‌در که در حاشیه منطقه حفاظت شده قرار دارد رودخانه سفیدرود به آن می پیوندد و پس از عبور از مناطق پلنگ آواز پایین و ماملو در نزدیکی روستای یوردشاه به رودخانه جاجرود ملحق میگردد و دوآب دماوند را تشکیل میدهد. این رودخانه پس از گذشتن از محل دروازه و تأسیسات پارچین از مسیل شریف آباد عبور نموده و پس از مصارف آبیاری وارد دشت ورامین میگردد. / آب دربندک: از ارتفاعات باغکمیش به طرف جنوب امتداد داشته و دره دربندک را طی کرده و در نزدیکی خجیر به رودخانه جاجرود می پیوندد. که این رودخانه به علت سرازیر شدن پساب کارخانه الکل‌سازی دارای مطلوبیت کافی نمی باشد. وسعت کل حوضه آبخیز مورد مطالعه حدود ۱۷۶۶ کیلومتر مربع میباشد.

منطقه حفاظت شده جاجرود به دلیل نزدیکی به ناحیه گرمسیری ورامین از یک سو و متأثر از ارتفاعات البرز مرکزی از سوی دیگر و به دلیل داشتن پستی و بلندی های فراوان از نظر پوشش گیاهی دارای سیمای متفاوتی می باشد. در کل منطقه ۵۱۷ گونه گیاهی شناسایی شده است که متعلق به ۷۰ تیره گیاهی هستند. از این تعداد ۳۳۲ گونه معادل ۶۴% در ردیف گونه‌های گیاهی علفی چندساله، ۱۲۶ گونه معادل ۲۴% جزء گونه‌های یکساله، ۶ گونه از آنها معادل ۱% جزء گیاهان بوته‌ای و ۲۹ گونه معادل ۶% جزء گیاهان درختچه‌ای و ۲۴ گونه معادل ۵% در ردیف گیاهان درختی میباشد و این حالت بیانگر شرایط مناسب رویشی است.

تعارضات و تهدیدهای منطقه: - حفر چاه های غیرمجاز در منطقه. / - شکار و صید غیرمجاز، ایجاد آتش سوزی عرصه های طبیعی و بکر / - عدم ممیزی و کنترل ورود دام توسط منابع طبیعی و ورود دام های عبوری در فصولی از سال موجب بروز معضلات زیست محیطی و حفاظتی بی شماری گردیده است.

دیده بان محیط زیست و حیاط وحش