موزه قلعه جلال الدین گرمه

قلعه جلال الدین گرمه، از جاذبه های تاریخی و قلعه های نظامی استان خراسان شمالی است که این روزها به عنوان موزه مردم شناسی فعالیت می کند.

فصل های بهار و تابستان و خصوصا ایام نوروز، زمان مناسبی برای سفر به خراسان شمالی و بازدید از این جاذبه هستند.

قلعه جلال الدین یکی از برجسته­ ترین قلعه­ های نظامی خراسان شمالی است که در سده ­های 7-6 هجری ساخته شده است.

این قلعه با مصالح سنگ و ساروج به صورت يک شش ضلعي منظم روی سطح ناهموار و صخرهای تپه ای بلند احداث شده است. موقعيت جغرافيايي قلعه بر سر راه ارتباطي شهرها و مراکز مهم شمال شرق فلات ايران همچون نيشابور، جرجان، مرو و خوارزم اهميت راهبردي قلعه را دو چندان مي­کرد. قلعه جلال الدين از نظر ابعاد معماري در نوع خود کم نظير است و باروي آن در تراز پایین و تا ارتفاع 5 متری نزديک به 3 متر ضخامت دارد.

روي هم رفته بلنداي بارو در ضلع شرقي حدود 15 است. در کف برج ها و راهروهاي تراز فوقانی باروي قلعه خمره هاي بزرگي کار گذاشته شده که در مواقع نياز آب يا آذوقه مورد نياز را تامين مي کرده است. هر يک از اين خمره ها نزديک به 150 لیتر حجم دارند و با در نظر گرفتن مجموع 128 خمره موجود در فضاهاي مختلف برآورد مي­شود در اين ظروف حدود 19000 لیتر یا20 تن مايع يا غله ذخيره مي­شده است.

يكي از وي‍ژگي هاي منحصر به فرد اين موزه-قلعه كه آنرا از نظر محتوايي از نمونه هاي مشابه خود متمايز ساخته شيوه پرده خواني و نقالي در آن است كه نوعی نمایشِ مذهبی و ملي ایرانی است. در این نمایش، داستان تصويري نقش شده بر پرده هاي درون هر برج به شيوه نقالي روايت مي شود كه طي آن وقايع تاريخي دوران مغول و مصایب اولیای دین با کلام آهنگین بازگو مي شود. برج هاي موجود در موزه به اين نوع روايتگري اختصاص داده شده است و در هر برج پرده اي با داستاني جداگانه نصب شده است.

از ويژگي هاي منحصر به فرد اين موزه استفاده از سيستم ديجيتال براي پخش اين نوع روايتگري در هر کدام از برج ها به صورت جداگانه مي باشد. ساير قسمت هاي نمايشي موزه در مسيرهاي بازديد قرارگرفته که اين ويژگي به بازديد امكان مي دهد تا ضمن حرکت در مسير و مرتفع ترين قسمتهاي قلعه، با ويژگي هاي معماري نظامي، مصالح بکار رفته، خمره هاي تاريخي كار گذاشته شده در دل ديوارهاي قلعه و در نهايت شيوه هاي تدافعي قلاع تاريخي از نزديک آشنا گردد.

با توجه به معروف بودن قلعه به «قلعه جلال الدين» و اينكه نمي توان آن را به يقين به هيچ کدام از شخصيت هاي معروف جلال الدين در تاريخ ايران منسوب کرد در ضلع شرقي موزه در طبقه اول شرح احوال و آثار شخصيت هاي معروف جلال الدين در قالب تابلوهايي به بازديدكننده معرفي شده است.

سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري با هدف احياي قلعه جلال الدين به عنوان موزه از سال 1386 مطالعه و مرمت اين بنا را به طور متمرکز آغاز کرد و در خرداد سال 1390 اين بنا با عنوان موزه معرفي شخصيت هاي جلال الدين شهير تاريخ ايران با تاكيد بر شخصيت جلال الدين خوارزمشاه افتتاح گرديد.

این جاذبه در تاریخ 3 بهمن 1356 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.