مشخصات کتیبه های مشروطیت پیرغار
این کتیبه ها با قدمت چندین و چند ساله خود، توسط دو تن از رهبران جنبش مشروطهخواهی بختیاری به نامهای سردار اسعد و سردار ظفر نوشته شدند. کتیبهها در چهار قسمت مجزا به سینه صخرههای سیلیسی و به ترتیب حدوث زمان وقایع از راست به چپ حجاری شدند.
کتیبه سوم تقریبا در حد فاصل و زیر دوکتیبه ابتدایی قرارگرفته که خود شامل دو قسمت مجزا است. نوع خط کتیبههای نستعلیق، گاهی با خط شکسته آمیخته شده و از نظر شیوه نگارش دارای غلط دستوری و املایی است.
کتیبههای اول و دوم به دستور سردار ظفر درخصوص چگونگی آغاز و انجام جنبش مشروطه خواهی است. کتیبه دوم به دستور علی قلی خان سردار اسعد در همان زمینه قبلی و کتیبه سوم در خصوص لغو شدن القاب در سال 1304 هجری شمسی به دستور مجلس شورای ملی حجاری شده است.
تاریخچه کتیبه های مشروطیت پیرغار
قدمت این کتیبهها به دوران قاجار مربوط میشود.
سیمای عمومی کتیبه های مشروطیت پیرغار
متن کامل کتیبههای مشروطیت پیر غار این چنین است: چنین گوید حاجی خسروخان سردار ظفر در 1334 آزادی خواهان ایرانی از مقام سلطنت تقاضای مشروطه نمودند. مظفرالدین شاه قاجار حکم مشروطیت را دست خط و بعد از اندک زمانی به رحمت ایزدی پیوست. محمدعلی شاه برسریر سلطنت برآمد در آن وقت بنده در خدمت برادر والا تبارم حاج علیقلی خان سردار به فرنگستان رفته و چهار ماه آنجا بودیم. به واسطه بیمرحمتی محمدعلی شاه، اغتشاش در بختیاری فراهم آمد که بنده از مراجعت و کمک به صمصام السلطنه که ایلخانی بود، مجبور شده از پاریس به مسکو واز مسکو سیزده روزه به بختیاری رسیدم.
به حمد اله انجام صلح و پس از یکسال محمد علی شاه پارلمان را بمباران نمود و از بختیاری امداد خواست. این بنده به اتفاق امیر مفخم و سردار جنگ وسردار اشجع با چهار صد سوار به تهران رفتیم. هیجان از تمام ایران رفع مگر آذربایجان خصوصا تبریز باکمال قدرت مقاومت کردند. دو مرتبه سوار بختیاری احضار و با سواران تهران رفتیم. ولی قصد ما طرفداری ملت بود. این موقع در اصفهان و گیلان هم انقلاب و شورش حادث شد.
صمصام السلطنه در اصفهان و لنجان، سپهدار در رشت، سردار اسعد هنوز در فرنگستان و با مشروطهخواهان در لندن و پاریس اجماع داشتند. این اوقات از راه جنوب هندوستان حرکت کرده و به محمره آمده و از محمره به بختیاری وارد شدند. من بنده هم اصفهان و بختیاری آمده سوار زیادی به کمک ملیون تهیه دیده و سردار اسعد با یک هزار سوار به تهران حرکت کرد. سپهدار هم از رشت عازم تهران شده و پس از جنگ بسیار داخل شهر شدند. محمدعلی شاه در شمیران بود.
همینقدر که تهران اشغال گردید به سفارت روس پناهنده شد. ولیعهد را که اعلی حضرت سلطان احمدشاه سلطان حالی ایران خلدالله ملکه است سردار اسعد و سپهدار و ملیون بر تخت سلطنت نشانده عضدالملک قاجار را به سمت نیابت سلطنت منتخب نمودند. پس از یکسال عضدالملک مرحوم وناصرالملک همدانی را به جای آن مرحوم گماشتند.
در 1329 محمد علیشاه که از طرف دولتین ومواجب زیاد در روسیه اقامت داشت ازطرف استرآباد و سالارالدوله برادرش از کردستان و کرمانشاه با ایلات زیاد برای پایتخت دهجوم کردند .آن عصر با ملت غیر از امین و ایل بختیاری کسی همراه نبود و به تصویب پارلمان و نایب السلطنه خوانین از بختیاری با سه هزار سوار برای جلوگیری محمد علیشاه وسالارالدوله حرکت کردند.
امیر مفخم و مرتضی قلی خان حکمران لرستان عقب نشانیده پس ازجنگ خونین وتلفات زیاد عراق(اراک)آمدند. این بنده مامور نظم عراق و کرمانشاهان و کردستان بودم به قشون آنها ملحق شدم وهمگی تاقم عقب کردیم .بعد ازآن که سوار بختیاری و مجاهدین محمد علی شاه را شکست دادند فرار نمود و سردار شد به دست سوار بختیاری دستگیر وتیرباران شد. به امور جنگ سالارالدوله شدند که از دو طرف جلوگیری نماییم از این طرف بنده حقیر و سردار جنگ بایکهزار و سیصد سوار بختیاری و از طهران سردار محتشم و سردار بهادر وموسیو یفرم خان ارمنی با یک هزار و سیصد سوار بختیاری و مجاهد بودند، در ساوه ملاقات و با همدیگر دست دادند.
به خواست خدا سالارالدوله را شکست فاتحی دادیم که با تلفات بسیاری به لرستان فرار نمود مهم تا همدان او را تعقیب کردیم. بعد از جنگ دیگر چنان شکست خوردا که به کلی تاب مقاومت نکرده کرمانشاهان رفت در این بین از طرف دولت امپراطوری روس اولتیماتومی شدکه برای ایران خطر عظیم داشت ناچار نایب السلطنه قبول نمود. درآن وقت صمصام السلطنه رئیس الوزرا بود محمد علیشاه مجددا روسیه رفته تااردوی بختیاری متفرق گردید.
بنده مامور اصفهان شدم بعد از یکسال حکومت اصفهان فرنگستان رفته و هشت ماه آنجا ماندم تاناصرالملک نایب السلطنه به ایران آمد یکسال بیکار وابتدا به حکومت یزد و بعد به حکومت کرمان منتخب شدم. یکسال و نیم کرمان بودم جنگ اروپا شروع شد و دولت عثمانی نیز داخل جنگ شد. دامنه جنگ نیز به ایران کشیده شد. تاکنون هم که اواخر سنه 1334 است. پس از مدتی آتش جنگ دراغلب اروپ و نقاط ایران مشتعل و قشون روس و عثمانی درهمدان تا نزدیک قزوین مشغول جنگ میباشند. خوانین هم صمصام السلطنه، سردار اسعد و سردار جنگ وسردار بهادر درطهران و این بنده باسایر خوانین درچهارمحال منتظر حوادث روزگار میباشم.
کتیبه نسب خوانین بختیاری واقع در پیرغار ده چشمه که به دستور حاجی علیقلی خان سرداراسعد نوشته شده: شنیدم که جمشید فرخ سرشت به سرچشمه برروی سنگی نوشت دراین چشمه چون مابسی دم زدند برفتند تا چشم بر هم زدند چنین گوید که حاج علیقلی خان سردار اسعد ابن حسینقلی خان ایلخانی این جعفرقلی خان ابن حبیب اله خان ابن ابداخان ابن علی صالح خان ابن عبدالخلیل ابن خسروآقا ابن غالب آقا ابن حیدر که اجداد من همه وقت به ریاست طایفه هفت لنگ بختیاری برقرار بودند تا زمان پدرم حسینقلی خان ایلخانی که طوایف چهار لنگ و جوانکی گرمسیر و سردسیر و فلارد ضمیمه حکومت او شدند. درسنه 1299 مرحوم برادر ارشدم اسفندیار خان سردار اسعد در اصفهان شش سال محبوس ماند و حکومت بختیاری و مضافات با اعمام گرامم بوده.
بعد از شش سال برادرم مرخصی و به منصب سردار اسعد منصوب شد. چند سال با اعمام وبنی اعمام دشمنی وجنگها وخونریزی کردیم وعاقبت صلح کرده متحد شدیم. تاکنون که سنه 1332 و سال دهم جلوس اعلی حضرت مظفرالدین قاجار خلدالله ملکه میباشد. با وجود وفات چهار نفر از بزرگان به کمال اتحاد مشغول ریاست هستیم.
از ثمر اتحاد براملاک موروثی افزودیم. الان سه ربع چهار محال و تمام رامهرمز ،زیدون و حومه بهبان ، املاک زیادی از عربستان، چندین قریه از بربرد ،چندین قریه از لنجان وسمیرم ملک زرخرید این خانواده است. از چهارمحال ناحیه میزدج وچندین قریه دیگر ملکی من وگرامی برادرم حاجی خسرو خان سالار ارفع است که اولاد واحقار ما اتحاد رااز دست ندهند.
در پایین این کتیبه نوشته شده: در تاریخ هفتم محرم 1336 مطابق اول میزان مرحوم سردار اسعد طهران به رحمت ایزدی پیوست لغو شدن الغاب درسال 1304 شمسی به امر مجلس شورای ملی. با توجه به شواهد موجود به نظر می رسد حک نمودن کتیبه در محل پیرغار ابتکار سران بختیاری در قرن گذشته نبوده بلکه در این محل کتیبهای قدیمیتر وجود داشته که سردار اسعد وسردار ظفر با محو نمودن آن، کتیبههای فعلی راجایگزین نمودند. تجمع آب باران و برف در قسمت بالای کتیبه باعث شده که آب از آنجا بدلیل وجود شیارها و حفرهها به پشت کتیبهها نفوذ کرده و در ساعات یخ بندان در میان مجراها، یخزده و باعث فشار آوردن به جسم سنگ شده و در مواردی باعث فرسایش سطوح کتیبهها شده است.
ویژگیها کتیبه های مشروطیت پیرغار
از ویژگیهای این جاذبه میتوان به ثبت نام آن در تاریخ هشتم اسفند ۱۳۷۷ با شماره ۲۲۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی اشاره کرد.
زمان مناسب بازدید کتیبه های مشروطیت پیرغار
با توجه به وضعیت آب و هوایی استان چهارمحال و بختیاری، فصل بهار و تابستان زمان مناسبی برای بازدید از این جاذبه است.