قلعه سريزد؛ صندوق امانتي از جنس خشت (1397/04/30)

به گزارش بزنيم بيرون ، قلعه سريزد؛ يکي از بهترين گزينه‌هاي سفر براي علاقه‌مندان به تاريخ و معماري

 قلعه سريزد؛ صندوق امانتي از جنس خشت و گِل يکي از بهترين گزينه‌هاي سفر براي علاقه‌مندان به تاريخ و معماري بشمار مي‌رود. اين دژ در يکي از روستاهاي استان يزد به نام(سريزد) واقع شده است و اين اطمينان را به شما مي‌دهم که ارزش يک‌بار بازيد را حتما دارد.

قلعه سريزد؛ صندوق امانتي از جنس خشت و گِل

قلعه بسيار زيباي سريزد که در روستايي به همين نام و در مسير جاده يزد به کرمان واقع شده، حدود ۸هزار متر مربع مساحت دارد و ۴۶۸حجره را در دل خود جاي داده است.

قلعه سريزد يکي از بهترين گزينه‌هاي سفر براي علاقه‌مندان به تاريخ و معماري بشمار مي‌رود

 در نگاه اول از بيرون که دژ را ديدم، اين‌طور تصور کردم که قرار است در پشت اين ديوار خشتي، بقايايي از ويرانه‌هاي بنايي کهن‌سال را ببينم که فقط نامي از آن بر جا مانده، همچون بسياري از آثار باستاني کشورمان.

اما پس از عبور از روي پلي که روي خندق‌هاي اطراف قلعه و در مقابل ورودي اصلي گذاشته شده بود، فضايي عجيب و جالب مقابل چشمانم خودنمايي کرد؛ دالان‌هايي طاقي شکل که از دو طرف به گذرهاي متعدد منشعب مي‌شدند و هرکدام چشم‌اندازي جذاب را به نمايش مي‌گذاشتند.

با ورود به هرکدام از اين گذرگاه‌ها حجره‌ها و اتاقک‌هايي به‌چشم مي‌خوردند که عظمت معماري‌شان – به لحاظ خشتي بودن – نگاه هر بيننده‌اي را خيره مي‌کرد.

حجره‌هايي با طاقچه‌ها، پنجره‌ها و شومينه‌هاي زيبا که شايد نشان از زندگي دايمي را در خود نداشتند، اما ساختار جالب‌توجهي را به نمايش مي‌گذاشتند که آدم را ترغيب مي‌کرد در همه آنها سرک بکشد و با کنجکاوي زياد، تفاوت ميان هر کدامشان را کشف کند.

پشت آن حصار خشتي که در ابتدا ديده‌بودم (نخستين صندوق امانات ايران و جهان)قرار داشت که در دوران حکومت ساسانيان و در سه طبقه ساخته شده بود. اين قلعه، برخلاف عنوان (قلعه) که با خود يدک مي‌کشد، براي دفاع يا مقاصد نظامي ساخته نشده و چنين کاربردي هم نداشته و فقط محلي براي ذخيره و نگهداري غلات، طلا، جواهرات و پول بشمار مي‌رفته است. 

قلعه بسيار زيباي سريزد در روستايي به همين نام و در مسير جاده يزد به کرمان واقع شده

قلعه سريزد حدود ۸هزار متر مربع مساحت دارد و ۴۶۸حجره را در دل خود جاي داده است.

معماري آن همچون بيشتر استحکامات نظامي قديمي در ايران است، يعني دو ديوار متحدالمرکز تودرتو با برج‌ و باروهاي ديده‌باني دارد. در اطراف ديوارها در بخش بيروني، خندقي به عرض حدود ۶متر و عمقي معادل سه تا چهار متر حفاري شده است تا هرگونه امکانِ تسخير بنا توسط دشمنان يا سارقين از بين برود.

دژ سريزد دو در اصلي متحرک دارد که به وسيله طناب و قرقره‌هاي مخصوص از سمت پايين به بالا باز و بسته مي‌شده است. زماني که ما وارد قلعه شديم در چوبي باز بود، يعني روي خندق قرار گرفته بود و حکم پل را داشت. البته گويا دقيقا طرح باز و بسته شدن آن از پايين به بالا هم براي همين منظور بوده است. يعني فقط براي خودي‌ها باز شده و امکان عبور و مرور را به مردم بدهد.  

ز حدود ۸هزار متر مربع مساحت دارد و ۴۶۸حجره را در دل خود جاي داده است

در دوم که اشاره کردم هم دقيقا پشت در اصلي تعبيه شده است و حکم پشتيبان را داشته. به اين صورت که اگر در اصلي توسط دشمن شکسته مي‌شد، در دوم فورا بسته مي‌شد و امکان تسخير قلعه وجود نداشت.

پس از عبور از روي خندق و دروازه اصلي، وقتي مستقيم به سمت جلو حرکت کنيد، به محوطه‌اي مي‌رسيد که با پلکان بسيار باريک خشتي، به طبقه بالاي قلعه مي‌رسد و از آنجا مي‌توانيد وارد ده‌ها حجره خشتي شويد که با مهارت در کنار هم ساخته شده‌اند. در ساخت اين حجره‌ها از آجر و گچ هم استفاده شده است و تزئيناتي همانند کادربندي و شومينه‌سازي را مي‌توان در آنها مشاهده کرد.

حجره‌ها اگر چه محل زندگي مردم يزد در قديم نبوده، اما پناهگاهي براي مواقع بحران بشمار مي‌رفته است.

قلعه سريزد، برخلاف عنوان (قلعه) که با خود يدک مي‌کشد، براي دفاع يا مقاصد نظامي ساخته نشده

حالا شايد برايتان اين سوال پيش بيايد که اين حجره‌ها اگر فقط محلي براي ذخيره و نگهداري اموال و مواد غذايي بوده، چرا پنجره، شومينه يا تزئينات ديواري دارد؟ جواب اين است که اين حجره‌ها اگر چه محل زندگي مردم يزد در قديم نبوده، اما پناهگاهي براي مواقع بحران بشمار مي‌رفته است. خانواده‌ها هنگام هجوم دشمنان به شهر به اين حجره‌ها که هر کدام در و کليد اختصاصي خود را داشتند، پناه مي‌آورند و از جان و مال خود يکجا محافظت مي‌کردند.

قلعه سريزد؛ محلي براي ذخيره و نگهداري غلات، طلا، جواهرات و پول بشمار مي‌رفته است

اين اثر ملي ايران در تاريخ ۲۷خرداد ۱۳۵۴با شماره ۱۰۸۴ثبت جهاني شده است.

از آخرين طبقه قلعه سريزد مي‌شد فضاي اطراف و سقف‌هاي گنبدي حجره‌ها را مشاهده کرد که بسيار حيرت‌انگيز و بي‌نظير به‌نظر مي‌رسيد.

قدم زدن در ميان دالان‌هاي باريک و سرک کشيدن در اتاق‌هايي که سقف چندان بلندي نداشتند، تاريخ را در ذهن من تداعي مي‌کرد و اينکه مردم هميشه در تاريخ با مهارت و ابتکار خود توانسته‌اند آثاري بر جاي بگذارند که ديدنشان در عصر ديجيتال و پيشرفته امروزي بسيار جذاب و ستودني است.

قلعه سريزد, در تاريخ ۲۷خرداد ۱۳۵۴با شماره ۱۰۸۴ثبت جهاني شده است.

البته بايد اذعان کنم که مسئولين نگهداري از اين اثر ملي ايران که در تاريخ ۲۷خرداد ۱۳۵۴با شماره ۱۰۸۴ثبت جهاني شده است نيز با قرار دادن برخي وسايل و ظروف در برانگيخته کردن اين احساسات بي‌تاثير نبوده‌اند.

  همچنين شايد بد نباشد اشاره کنم که در گوشه‌اي از حياط شرقي بنا، ميز و نيمکت‌هاي فلزي چيده شده بود و آش و چاي آتشي عرضه مي‌شد که گردشگران مي‌توانستند در صورت تمايل گزينه موردنظر خود را سفارش دهند. اما نکته جالب در مورد اين بخش کوچک اين بود که با انواع وسايل، صندق‌ها، ابزار و گيوه‌هاي قديمي تزئين شده بود و منظره‌اي چشم‌نواز ساخته بود که نگاه اغلب گردشگران را به خود جلب مي‌کرد.

دروازه شهر فرافر

دروازه شهر فرافر، در نگاه اول يک ديوار نيمه‌ويران بود که در اطرافش تا چشم کار مي‌کرد بيابان بود و بيابان. ساعتي که من و همراهمانم به اين دروازه رسيديم، آفتاب با تابش‌هاي تيزش باعث مي‌شد فکر کنيم که حالا شايد خيلي هم لازم نبود اين بنا را از نزديک و در صلاه ظهر مشاهده کنيم! اما چند دقيقه بعد، پس از عبور از ميان قبرستان روستاي سريزد، وقتي به دروازه نزديک شدم و در پشت آن مجسمه يادبودي از آرش کمانگير را ديدم، نظرم فورا عوض شد و مشتاق شدم تا دليل ساخت آن را جويا شوم.

دروازه فرافر گويا يکهزار سال قدمت دارد و ورودي شهر يزد در گذشته‌هاي دور محسوب مي‌شده است. البته برخي کارشناسان معتقدند که اين دروازه باقي‌مانده‌ي ديوار جنوبي بقعه‌اي چهار ضلعي و مکعبي بوده‌است. اين بنا پوشش گنبدي دارد و سه ضلع ديگر آن فرو ريخته و به شکل کنوني باقي مانده‌ است.

دروازه فرافر گويا يکهزار سال قدمت دارد و ورودي شهر يزد در گذشته‌هاي دور محسوب مي‌شده است.     

دژ سريزد دو در اصلي متحرک دارد که به وسيله طناب و قرقره‌هاي مخصوص از سمت پايين به بالا باز و بسته مي‌شده است

در فاصله چند متري از دروازه شهر فرافر يک گنبد خشتي نيمه‌کاره هم وجود داشت که اطلاعاتي در مورد آن نتوانستم پيدا کنم.

در آخر شايد بد نباشد بدانيد که (سريزد) يکي از روستاهاي استان يزد است و در ۵کيلومتري شهرستان مهريز و ۴۰کيلومتري شهر يزد واقع شده‌. عمده محصول کشاورزي اين روستا (انار) است که در سال‌هاي اخير به دليل خشکسالي از کيفيت اين محصول کاسته شده‌است.

علاوه بر دروازه شهر فرافر و قلعه سريزد، اين روستا جاذبه‌هايي همچون آب‌انبار، مسجد جامع و حمام قديمي هم دارد.

فاصله تهران تا سريزد حدود ۶۸۰کيلومتر است که مي‌توان در عرض کمتر از ۸ساعت آن را پيمود.