انتخاب استان
کويرنوردي، جاذبه ژئوتوريسمي بزرگ ايران (1395/06/19)
يک راهنماي گردشگري اجزاي شکل دهنده قلمرو صنعت ژئوتوريسم را شکل زمين، فرآيندهاي زميني و صنعت گردشگري بيان کرد و گفت: به طور کلي جاذبه‌هاي ژئوتوريسمي از نظر مقياس به سه گروه بزرگ مانند کوير بزرگ ايران در جنوب سمنان، مقياس متوسط مانند آبشارهاي بزرگ و کوچک و مقياس کوچک مانند جاي پاي دايناسورها يا لايه‌هاي پر از فسيل تقسيم‌بندي کرد.
"کوير لوت" غلط است
وي خاطرنشان کرد: در پرونده ثبت جهاني لوت در يونسکو عنوان "بيابان لوت" ثبت شده است نه کوير لوت، زيرا دشت لوت يک بيابان است، در حالي که کوير بخش کوچکي از مساحت دشت لوت را تشکيل مي‌دهد و محققان جغرافيا نيز در نوشته‌هاي خود بارها براين موضوع تأکيد کردند.
بني‌واهب با تاکيد بر اينکه اطلاق کوير لوت صحيح نيست و بايد عنوان "دشت لوت" يا "بيابان لوت"براي آن گذاشت، افزود: کلمه "لوت" به معني برهنه و فاقد هرچيز است، بيابان واژه‌اي اکولوژيکي و اقليمي است که پوشش گياهي، حيات و ميزان بارندگي در آن کم است ولي کوير يا نمک‌زار به پست‌ترين نقاط داخلي مناطق بياباني و جايي که ميزان نمک در آن بسيار زياد گفته مي‌شود. در نوشته‌هاي جغرافيايي از واحد لوت گاهي به‌نام «چاله لوت» و گاهي «دشت لوت» و در نزد عوام نيز به دليل برخي مشابهت‌ها با دشت کوير، اغلب به نام کوير لوت نام برده مي‌شود که صحيح نيست.
اين مدرس استاد دانشگاه با بيان اينکه دشت لوت بيست و پنجمين بيابان بزرگ جهان به شمار مي‌رود، بيان کرد: دشت لوت از جمله مناطق فراگرم و خشک جهان است. دانشمندان علت گرماي بالاي آن را رنگ تيره و خشکي سطح آن دانسته‌اند که موجب جذب گرماي خورشيد مي‌شود. هسته آن در سال‌هاي ۲۰۰۴، تا ۲۰۰۹ به جز يک سال، گرم‌ترين نقطه سطح کره زمين شناخته شده است که بيشترين آن در سال ۲۰۰۵ با دماي بيش از 70 درجه سانتي‌گراد ثبت شده است.
وي افزود: دشت لوت به صورت بيابان وسيع ماسه‌اي و ريگي است. در دشت لوت چاله‌ها يا حوضه‌هاي محلي متعددي وجود دارد که هرکدام دسته‌اي از روان‌آب‌هاي سطحي اطراف را دريافت مي‌کنند. در دشت لوت پهنه‌هاي کويري عمدتاً در داخل يا حاشيه اين حوضه‌ها و يا در قسمتي از مسير جريان‌هاي فصلي و موقتي پديد آمدند. به طور کلي وسعت کوير در دشت لوت نسبت به زمين‌هاي ماسه‌اي و ريگي چندان زياد نيست و يا به عبارتي از چنان اهميتي برخوردار نيست که بتواند بر چشم‌انداز طبيعي آن تاثير بگذارد. از اين نظر دشت لوت درست در مقابل دشت کوير قرار دارد که بيشتر وسعت آن را کوير پوشش داده است.
وي خاطرنشان کرد: راهنماي تورهاي زمين شناسي، کارشناسي است که با گذراندن دوره‌هاي مخصوص راهنمايان گردشگري و همچنين آشنا بودن با پديده‌هاي زمين شناسي، در خدمت گروه‌هاي گردشگري قرار مي‌گيرند که وظيفه اين راهنما توضيح علمي و توصيف پديده‌هاي زمين شناسي براي گردشگران و پيشبرد اهداف آموزشي است. او به صورت دائم در منطقه حضور دارد و به گروه‌هاي مراجعه‌کننده خدمت مي‌کند لذا بايد در ژئوپارک موردنظر، دفتري براي استقرار اين راهنمايان در نظر گرفته شود.
اين مدرس استاد دانشگاه مزاياي موفقيت يک ژئو پارک را فقرزدايي منطقه‌اي، حفظ طبيعت و ارتقاي فرهنگي و علمي افراد محلي و گردشگران دانست و يادآور شد: ثبت و حفظ ژئو پارک‌ها در فهرست يونسکو دشوار و طولاني است و به مديريتي قدرتمند نياز دارد، زيرا ژئوپارک‌هاي به ثبت رسيده در جهان به طور دوره‌اي هر چهار سال يکبار توسط يونسکو ارزشيابي مجدد مي‌شوند.
وي افزود: اگر ژئوپارک‌هايي که از نظر توسعه، مديريت بهره‌برداري، حفاظت و ديگر پارامترهاي موردنظر يونسکو دچار ضعف شوند و پيشرفتي نداشته باشند، ابتدا کارت زرد دريافت مي‌کنند و دوسال براي اصلاح شرايط به آنان مهلت داده مي شود که پس از دو سال يا موفق به دريافت کارت سبز و تائيد چهار ساله مي‌شوند اما در صورت عدم پيشرفت در مهلت زماني تعيين شده، کارت قرمز دريافت مي‌کنند و از فهرست يونسکو حذف مي‌شوند.
بني‌واهب با اشاره به اينکه نخستين پارک ملي جهان "يلواستون" در آمريکا احداث شد، گفت: اين پارک شهرتش را مديون حيات وحش و ويژگي‌هاي انرژي زمين‌گرمايي خود و به خصوص جلوه محبوب آن "آبفشان الد فيثفول" است. اين پارک ملي داراي اکوسيستم‌هاي متنوعي است ولي جنگل‌هاي کوهستاني، اکوسيستم غالب آن را شکل مي‌دهد. اين پارک ملي در ۱ مارس ۱۸۷۲ توسط کنگره ايالات متحده آمريکا، به عنوان يک پارک ملي در ايالت وايومينگ بنا شد و سپس در ايالت‌هاي مونتانا و آيداهو گسترش يافت.
وي به کوهستان هونگ‌شان يا کوه زرد در رشته کوه‌هاي جنوب استان آنهويي در شرق چين که سال ۱۹۸۷ به عنوان مکاني طبيعي و فرهنگي در ميراث جهاني يونسکو ثبت شد، اشاره کرد و گفت: اين کوه به دليل مناظر زيباي همچون غروب، درختان کاج و قله‌هاي گرانيت ميان ابرها موضوع مکرر نقاشي‌هاي سنتي چيني، نوشتارهاي ادبي و عکاسي‌هاي مدرن است.
اين مدرس استاد دانشگاه: ژئوپارک ايگوئاچو در آرژانتين و برزيل به خاطر آبشارهاي فراوان و گونه‌هاي مختلف پرندگان ساکن در آن داراي شهرت جهاني است و توده بزرگي از گردآب که از سقوط آب‌هاي آبشار توليد مي‌شوند، موجب غناي گونه‌هاي گياهي اين پارک شده است.
بني‌واهب با اشاره به گنبد نمکي معروف ايران که ثبت جهاني شده است، يادآور شد: اين گنبد در فاصله90 کيلومتري جنوب شرقي شيراز و 20 کيلومتري جنوب غرب شهرستان فيروزآباد قرار دارد. برجستگي‌هايي توسط نمک به علت حرکات و بالا آمدن آن ايجاد مي‌شود. به عبارت ديگر گنبد نمکي عبارت است از ساختمان زمين شناسي گنبدي شکل که هسته آن از نمک تشکيل شده است و بديهي است که اشکال خارجي تمامي گنبدهاي نمکي يکسان و يک شکل نبوده و بستگي به سنگ‌هاي پوششي ، فشار دروني و ميزان آن دارد.
منبع : خبرگزاري ايسنا
به گزارش بزنيم بيرون ، عليرضا بني‌واهب در نشست "ژئوتوريسم با تاکيد بر فلات مرکزي ايران" که به همت کميته آموزش انجمن صنفي راهنمايان خراسان رضوي در سازمان فني حرفه‌اي شماره يک مشهد برگزار شد، اظهار کرد: ژئوتوريسم علاوه بر مزايايي که از نظر درآمدزايي مستقيم و غيرمستقيم به واسطه جذب گردشگر دارد، در ايجاد اشتغال بين دانش‌آموختگان علوم زمين و همچنين ساکنان مناطق داراي پديده‌هاي زمين شناسي بسيار موثر است و مشاغل جديدي با عنوان راهنمايان زمين گردشگري و نگهبانان زمين شناسي ايجاد مي‌کند.
وي اجزاي شکل دهنده قلمرو صنعت ژئوتوريسم را شکل زمين، فرآيندهاي زميني و صنعت گردشگري بيان کرد و گفت: به طور کلي جاذبه‌هاي ژئوتوريسمي از نظر مقياس به سه گروه بزرگ مانند کوير بزرگ ايران در جنوب سمنان، مقياس متوسط مانند آبشارهاي بزرگ و کوچک و مقياس کوچک مانند جاي پاي دايناسور يا لايه‌هاي پر از فسيل تقسيم بندي کرد.
اين راهنماي گردشگري عنوان کرد: شکل‌هاي جالب زمين در علم ژئوتوريسم شامل آتشفشان‌ها، چشم‌اندازهاي رودخانه‌اي، پديده‌هاي حاصل از باد، پديده‌هاي رسوبي، مقاطع سنگ‌پوش، کاني‌ها و بلورها هستند.
"کوير لوت" غلط است
وي خاطرنشان کرد: در پرونده ثبت جهاني لوت در يونسکو عنوان "بيابان لوت" ثبت شده است نه کوير لوت، زيرا دشت لوت يک بيابان است، در حالي که کوير بخش کوچکي از مساحت دشت لوت را تشکيل مي‌دهد و محققان جغرافيا نيز در نوشته‌هاي خود بارها براين موضوع تأکيد کردند.
بني‌واهب با تاکيد بر اينکه اطلاق کوير لوت صحيح نيست و بايد عنوان "دشت لوت" يا "بيابان لوت"براي آن گذاشت، افزود: کلمه "لوت" به معني برهنه و فاقد هرچيز است، بيابان واژه‌اي اکولوژيکي و اقليمي است که پوشش گياهي، حيات و ميزان بارندگي در آن کم است ولي کوير يا نمک‌زار به پست‌ترين نقاط داخلي مناطق بياباني و جايي که ميزان نمک در آن بسيار زياد گفته مي‌شود. در نوشته‌هاي جغرافيايي از واحد لوت گاهي به‌نام «چاله لوت» و گاهي «دشت لوت» و در نزد عوام نيز به دليل برخي مشابهت‌ها با دشت کوير، اغلب به نام کوير لوت نام برده مي‌شود که صحيح نيست.
اين مدرس استاد دانشگاه با بيان اينکه دشت لوت بيست و پنجمين بيابان بزرگ جهان به شمار مي‌رود، بيان کرد: دشت لوت از جمله مناطق فراگرم و خشک جهان است. دانشمندان علت گرماي بالاي آن را رنگ تيره و خشکي سطح آن دانسته‌اند که موجب جذب گرماي خورشيد مي‌شود. هسته آن در سال‌هاي ۲۰۰۴، تا ۲۰۰۹ به جز يک سال، گرم‌ترين نقطه سطح کره زمين شناخته شده است که بيشترين آن در سال ۲۰۰۵ با دماي بيش از 70 درجه سانتي‌گراد ثبت شده است.
وي افزود: دشت لوت به صورت بيابان وسيع ماسه‌اي و ريگي است. در دشت لوت چاله‌ها يا حوضه‌هاي محلي متعددي وجود دارد که هرکدام دسته‌اي از روان‌آب‌هاي سطحي اطراف را دريافت مي‌کنند. در دشت لوت پهنه‌هاي کويري عمدتاً در داخل يا حاشيه اين حوضه‌ها و يا در قسمتي از مسير جريان‌هاي فصلي و موقتي پديد آمدند. به طور کلي وسعت کوير در دشت لوت نسبت به زمين‌هاي ماسه‌اي و ريگي چندان زياد نيست و يا به عبارتي از چنان اهميتي برخوردار نيست که بتواند بر چشم‌انداز طبيعي آن تاثير بگذارد. از اين نظر دشت لوت درست در مقابل دشت کوير قرار دارد که بيشتر وسعت آن را کوير پوشش داده است.
لوت بزرگ‌ترين شهرهاي کلوخي جهان و مرتفع‌ترين هرم‌هاي ماسه‌اي را دارد
بني‌واهب به شگفتي و جاذبه‌هاي دشت لوت اشاره کرد و گفت: بيابان لوت داراي ۴۰ مخروط آتشفشان کواترنر است و از بزرگ‌ترين شهرهاي کلوخي جهان و ازمرتفع‌ترين هرم‌هاي ماسه‌اي دنيا است که مرتفع‌ترين هرم‌هاي شناخته شده دنيا حداکثر ۳۰۰ متر ارتفاع دارند اما در لوت ارتفاع برخي هرم‌ها گاه به ۴۸۰ متر مي‌رسد. همچنين مرتفع‌ترين ربدوها مشابه نبکاها با ابعاد بزرگ‌تر و اشکال پيچيده‌تر در لوت غربي هستند و هامادا دشت‌هايي از ريگ، شن و پوشيده از خاک‌هاي ريگي فاقد گياه است.
وي افزود: بيابان لوت داراي پهنه‌هاي وسيع ماسه و ريگ است که با طيف رنگي قهوه‌اي روشن، خاکستري و سياه از گدار باروت که به علت رنگ سياه و باروتي خاک به اين نام خوانده مي‌شود پوشيده شده است. همچنين داراي دشت‌هايي از گدازه‌هاي بازالتي چاله چاله نظير گندم بريان و پهنه‌هاي شني مواج بزرگ‌ترين تپه‌هاي شني پوشيده از گياه است اين تپه‌هاي شني که نبکا نام دارند يکي از شگفتي‌هاي همزيستي خاک و آب و گياه است و به گلدان بيابان نام گرفتند. همچنين مي‌توان به کوير پاشتري اشاره کرد که سطح اين نوع زمين‌ها اينطور به نظر مي‌رسد که پس از بارندگي زياد خيس شده و تعدادي شتر روي آن راه رفته‌اند.
اين راهنماي گردشگري خاطرنشان کرد: ژئوپارک منطقه‌اي است که در آن ميراث زمين‌شناسي به خوبي و به صورت پايدار حفظ و مديريت مي‌شود. به عبارت ديگر ژئوپارک سرزميني است که يک يا چند جايگاه مهم از نظر علم زمين شناختي، باستان‌شناسي و اکولوژيکي را در خود جاي داده است.
وي گفت: اين مناطق جزيي از يک شبکه جهاني است که بهترين تجارب را با احترام به حفظ ميراث زمين به اشتراک گذاشته و ميراث به جاي مانده از فعاليت‌هاي طبيعي و بشري در کره زمين به شمار مي‌رود که معيار اصلي آن‌ها استراتژي توسعه پايدار است لذا در اين ميان هر کشوري که از تاريخ کهن و پيچيدگي‌هاي زمين شناختي بيشتري برخوردار باشد، پتانسيل مناسبي را در توسعه اين صنعت به همراه خواهد داشت. همچنين هدف اصلي از ايجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از ميراث زمين است که درمعرض صدمات ناشي از فعاليت‌هاي انساني قرار دارد.
بني‌واهب افزود: در ايران ژئوپارک قشم اولين ژئو پارک خاورميانه است که در سال 1385 به عضويت شبکه جهاني ژئوپارک ها درآمد و در اسفند سال 1388 با تائيد مجدد يونسکو در اين شبکه باقي ماند. درحال حاضر ۲۵ ژئوپارک در اين شبکه قرار دارند که از اين تعداد، ۸ ژئوپارک در چين و ۱۷ عدد نيز در محدوده اروپا قرار دارد. اين ژئوپارک‌ها در خصوصيات کلي مشترک هستند، اما هرکدام درمورد يا موارد خاصي نادر يا منحصربه فردند که باعث تمايز آن‌ها از ديگر مناطق مي‌شود.
بني‌واهب به شگفتي و جاذبه‌هاي دشت لوت اشاره کرد و گفت: بيابان لوت داراي ۴۰ مخروط آتشفشان کواترنر است و از بزرگ‌ترين شهرهاي کلوخي جهان و ازمرتفع‌ترين هرم‌هاي ماسه‌اي دنيا است که مرتفع‌ترين هرم‌هاي شناخته شده دنيا حداکثر ۳۰۰ متر ارتفاع دارند اما در لوت ارتفاع برخي هرم‌ها گاه به ۴۸۰ متر مي‌رسد. همچنين مرتفع‌ترين ربدوها مشابه نبکاها با ابعاد بزرگ‌تر و اشکال پيچيده‌تر در لوت غربي هستند و هامادا دشت‌هايي از ريگ، شن و پوشيده از خاک‌هاي ريگي فاقد گياه است.
وي افزود: بيابان لوت داراي پهنه‌هاي وسيع ماسه و ريگ است که با طيف رنگي قهوه‌اي روشن، خاکستري و سياه از گدار باروت که به علت رنگ سياه و باروتي خاک به اين نام خوانده مي‌شود پوشيده شده است. همچنين داراي دشت‌هايي از گدازه‌هاي بازالتي چاله چاله نظير گندم بريان و پهنه‌هاي شني مواج بزرگ‌ترين تپه‌هاي شني پوشيده از گياه است اين تپه‌هاي شني که نبکا نام دارند يکي از شگفتي‌هاي همزيستي خاک و آب و گياه است و به گلدان بيابان نام گرفتند. همچنين مي‌توان به کوير پاشتري اشاره کرد که سطح اين نوع زمين‌ها اينطور به نظر مي‌رسد که پس از بارندگي زياد خيس شده و تعدادي شتر روي آن راه رفته‌اند.
اين راهنماي گردشگري خاطرنشان کرد: ژئوپارک منطقه‌اي است که در آن ميراث زمين‌شناسي به خوبي و به صورت پايدار حفظ و مديريت مي‌شود. به عبارت ديگر ژئوپارک سرزميني است که يک يا چند جايگاه مهم از نظر علم زمين شناختي، باستان‌شناسي و اکولوژيکي را در خود جاي داده است.
وي گفت: اين مناطق جزيي از يک شبکه جهاني است که بهترين تجارب را با احترام به حفظ ميراث زمين به اشتراک گذاشته و ميراث به جاي مانده از فعاليت‌هاي طبيعي و بشري در کره زمين به شمار مي‌رود که معيار اصلي آن‌ها استراتژي توسعه پايدار است لذا در اين ميان هر کشوري که از تاريخ کهن و پيچيدگي‌هاي زمين شناختي بيشتري برخوردار باشد، پتانسيل مناسبي را در توسعه اين صنعت به همراه خواهد داشت. همچنين هدف اصلي از ايجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از ميراث زمين است که درمعرض صدمات ناشي از فعاليت‌هاي انساني قرار دارد.
بني‌واهب افزود: در ايران ژئوپارک قشم اولين ژئو پارک خاورميانه است که در سال 1385 به عضويت شبکه جهاني ژئوپارک ها درآمد و در اسفند سال 1388 با تائيد مجدد يونسکو در اين شبکه باقي ماند. درحال حاضر ۲۵ ژئوپارک در اين شبکه قرار دارند که از اين تعداد، ۸ ژئوپارک در چين و ۱۷ عدد نيز در محدوده اروپا قرار دارد. اين ژئوپارک‌ها در خصوصيات کلي مشترک هستند، اما هرکدام درمورد يا موارد خاصي نادر يا منحصربه فردند که باعث تمايز آن‌ها از ديگر مناطق مي‌شود.
وي خاطرنشان کرد: راهنماي تورهاي زمين شناسي، کارشناسي است که با گذراندن دوره‌هاي مخصوص راهنمايان گردشگري و همچنين آشنا بودن با پديده‌هاي زمين شناسي، در خدمت گروه‌هاي گردشگري قرار مي‌گيرند که وظيفه اين راهنما توضيح علمي و توصيف پديده‌هاي زمين شناسي براي گردشگران و پيشبرد اهداف آموزشي است. او به صورت دائم در منطقه حضور دارد و به گروه‌هاي مراجعه‌کننده خدمت مي‌کند لذا بايد در ژئوپارک موردنظر، دفتري براي استقرار اين راهنمايان در نظر گرفته شود.
اين مدرس استاد دانشگاه مزاياي موفقيت يک ژئو پارک را فقرزدايي منطقه‌اي، حفظ طبيعت و ارتقاي فرهنگي و علمي افراد محلي و گردشگران دانست و يادآور شد: ثبت و حفظ ژئو پارک‌ها در فهرست يونسکو دشوار و طولاني است و به مديريتي قدرتمند نياز دارد، زيرا ژئوپارک‌هاي به ثبت رسيده در جهان به طور دوره‌اي هر چهار سال يکبار توسط يونسکو ارزشيابي مجدد مي‌شوند.
وي افزود: اگر ژئوپارک‌هايي که از نظر توسعه، مديريت بهره‌برداري، حفاظت و ديگر پارامترهاي موردنظر يونسکو دچار ضعف شوند و پيشرفتي نداشته باشند، ابتدا کارت زرد دريافت مي‌کنند و دوسال براي اصلاح شرايط به آنان مهلت داده مي شود که پس از دو سال يا موفق به دريافت کارت سبز و تائيد چهار ساله مي‌شوند اما در صورت عدم پيشرفت در مهلت زماني تعيين شده، کارت قرمز دريافت مي‌کنند و از فهرست يونسکو حذف مي‌شوند.
بني‌واهب با اشاره به اينکه نخستين پارک ملي جهان "يلواستون" در آمريکا احداث شد، گفت: اين پارک شهرتش را مديون حيات وحش و ويژگي‌هاي انرژي زمين‌گرمايي خود و به خصوص جلوه محبوب آن "آبفشان الد فيثفول" است. اين پارک ملي داراي اکوسيستم‌هاي متنوعي است ولي جنگل‌هاي کوهستاني، اکوسيستم غالب آن را شکل مي‌دهد. اين پارک ملي در ۱ مارس ۱۸۷۲ توسط کنگره ايالات متحده آمريکا، به عنوان يک پارک ملي در ايالت وايومينگ بنا شد و سپس در ايالت‌هاي مونتانا و آيداهو گسترش يافت.
وي به کوهستان هونگ‌شان يا کوه زرد در رشته کوه‌هاي جنوب استان آنهويي در شرق چين که سال ۱۹۸۷ به عنوان مکاني طبيعي و فرهنگي در ميراث جهاني يونسکو ثبت شد، اشاره کرد و گفت: اين کوه به دليل مناظر زيباي همچون غروب، درختان کاج و قله‌هاي گرانيت ميان ابرها موضوع مکرر نقاشي‌هاي سنتي چيني، نوشتارهاي ادبي و عکاسي‌هاي مدرن است.
اين مدرس استاد دانشگاه: ژئوپارک ايگوئاچو در آرژانتين و برزيل به خاطر آبشارهاي فراوان و گونه‌هاي مختلف پرندگان ساکن در آن داراي شهرت جهاني است و توده بزرگي از گردآب که از سقوط آب‌هاي آبشار توليد مي‌شوند، موجب غناي گونه‌هاي گياهي اين پارک شده است.
بني‌واهب با اشاره به گنبد نمکي معروف ايران که ثبت جهاني شده است، يادآور شد: اين گنبد در فاصله90 کيلومتري جنوب شرقي شيراز و 20 کيلومتري جنوب غرب شهرستان فيروزآباد قرار دارد. برجستگي‌هايي توسط نمک به علت حرکات و بالا آمدن آن ايجاد مي‌شود. به عبارت ديگر گنبد نمکي عبارت است از ساختمان زمين شناسي گنبدي شکل که هسته آن از نمک تشکيل شده است و بديهي است که اشکال خارجي تمامي گنبدهاي نمکي يکسان و يک شکل نبوده و بستگي به سنگ‌هاي پوششي ، فشار دروني و ميزان آن دارد.
منبع : خبرگزاري ايسنا
