بازار خوي

بازار تاریخی خوی یکی از بناهای زیبا و ارزشمند در آذربایجان غربی است که با سپری کردن روزگاران طولانی هنوز هم نبض اقتصادی خوی و منطقه در حجره ها و راسته ها و کاروانسراهای آن می تپد.
بازار خوی در آذربایجان غربی از مجموعه های زیبای تاریخی در ایران است که با بیش از 300 سال قدمت همچنان رونق خود را حفظ کرده است و یکی از زیباترین و هندسی ترین بازارهای کشور محسوب می شود.
این بازار قدیمی با داشتن کاروانسراها و چهارسوق های متعدد یادآور روزهای پر رونق اقتصادی بازار به هنگام عبور جاده ابریشم (ایپک یولی) از شهر بوده است.
احداث اولیه مجموعه بازار خوی به دوره های صفویه و زندیه برمی گردد که در دوره قاجاریه هم توسط عباس میرزا اقدامات خوبی در ساماندهی این بازار صورت گرفته است.
این بازار که در بافت قدیمی شهر خوی واقع شده است به عقیده مورخان و جهانگردان یکی از زیباترین بازارهای ایران بعد از بازارهای تبریز، شیراز و کرمان است.
این مجموعه تاریخی از نظر معماری با چند راسته پوشیده با گنبدهای آجری، چهارسوق های خوش ترکیب و گذرهای قدیمی از آثار تاریخی بسیار ارزشمند کشورمان محسوب می شود،
نظم کم نظیری در ساخت و چهارسوها و گنبدهای آجری، زیبایی های معماری این بنای تاریخی را دو چندان کرده است.
پنج کاروانسرای زیبا در دل این بازار سرپوشیده قدیمی بر رونق آن افزوده است کاروانسرای خان، کشمش چیلار، بلوسی، چیت ساز و کاروانسرای حاج میرهاشم و مساجد بسیار زیبا و تاریخی ملاحسن، حاج بابا و حجتیه و حمام بسیار زیبا و بی نظیر محمد بیگ و وجود دروازه سنگی با معماری منحصر به فرد در جنوب این بازار قدیمی این بنا را بیش از بیش برای علاقه مندان به بناهای تاریخی دیدنی تر کرده است.
بازار قدیمی خوی به شماره 128 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

• تاریخچه

  تاریخ احداث بازار فعلی خوی دوره صفویه به بعد است و بیشتر قسمت‌های آن به دستور عباس میرزای قاجار و توسط امیر احمدخان دنبلی، در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده‌است.

• ویژگی ها

  از زمان هاي پيشين اين مجموعه بازار خوی در ضلع شرقي شهر و متّّصل به ديوار دروازه ورودي شهر بوده است، كه در مابين خيابان هاي طالقاني و انقلاب وكوچه دبّاغخانه و قپان واقع شده است، وشكلي مستطيلي دارد و به سبب نوسازي و گسترش شهر خوي در چند دهه اخير و عدم توجّه به آثار پر ارزش و ذيقيمت باستاني شهرمان كه يادگاري از عظمت و شكوه گذشته است، دخل و تصرّف فراواني در آن به عمل آمده ولي آن مقدار از بافت قديمي بازار كه باقيمانده، بسيار با ارزش و جالب توجّه مي باشد. راسته بازارهاي سر پوشيده، چهار سوهاي خوش تركيب و سراهاي نسبتا" بزرگ و جالب، فرم خوبي به آن داده است.
  
  وبه سبب شاهد و گواه بودن از اوج و عظمت ديرينه خوي، شايسته توجّه بيشتري است. اين مجموعه از چند راسته بازار سر پوشيده، سراها، چهار سوهاي خوش تركيب و گذرهاي قديمي كه بقاياي بافت بزرگتري است مي باشد، با توصيف اينكه مقادير زيادي از راسته بازارها و كاروانسراها و ساير واحد هاي مربوط، بعد ها به آن الحاق و از حالت اوليّه خارج شده، ولي همين مقادير از بازار، باقيمانده بسيار با ارزش و داراي اتّصال منظّم و در مجموع از نظر معماري متناسب و هماهنگ مي باشد.
  
  با توجّه به ويژگي هاي معماري، اقليمي بازار خوي، مانند بازارهاي اصفهان، كرمان، اراك، فاقد تزئينات خاصّ گچ بري و كاشي كاري و كتيبه مي باشد، تنها در بعضي قسمت ها، مخصوصا" در چهار سوهاي آن نظم و دقّت قابل توجّهي در كاربرد و رگه چيني آجر، به كار رفته است.
  
  در گذشته سنگفرش زيبايي كف بازار را پوشانده بود، لوله كشي آب مشروب نيز درست از وسط بازار مي گذشت و قسمت شمالي و جنوبي شهر را بهم وصل مي كرد. و فاضلاب شهري كه در بازار و كوچه هاي اطرافش وجود دارد، قديمي ترين فاضلاب در سطح ايران مي باشد.
  
  شهرستان خوي، طبق شواهد و قرائن متعدّد از شهرهاي قديمي آذربايجان مي باشد، چنانكه ذكر گرديد، ابن حوقل در سال 346 ﻫ .ق، از حصار آجري خوي نام مي برد، ولي در اثر حوادث و سوانح طبيعي و انساني ساليان متمادي، صدمات زيادي به آن خورده و در حال حاضر بازار موجود خوي از زمان زنديّه به بعد مخصوصا" بيشتر قسمت هاي آن به دستور عبّاس ميرزا نائب السّلطنه، ساخته شده است. كه مجموعه اي بسيار زيبا و ديدني است

• سیمای عمومی

  بازار خوی یکی از زیباترین بازارهای ایران بعد از بازارهای تبریزاصفهانشیراز است. و مانند بازارهای اصفهان، کرمان و... تزئینات گچبری و کاشیکاری آجری، کتیبه و... ندارد اما در بعضی از قسمت‌ها، مخصوصا در چهارسوهای آن تزئینات کَشه چینی آجر وجود دارد.