برج و باروی جلالی کاشان

برج و باروی جلالی کاشان تا اواسط دوران قاجار پابرجا بوده و محدوده اي كه امروز به عنوان بافت تاريخي كاشان از آن نام برده مي شود را پوشش مي داده است. اين بارو از همين منطقه تا ميدان قاضي اسدالله و از آنجا تا ميدان فين كه دروازه اي موسوم به دروازه فين در آن جاي داشته است، از آنجا تا دروازه ملك آباد و سپس تا ميدان 15 خرداد كه دروازه قم ناميده مي شد. از آنجا تا دروازه دولت، سپس تا دروازه عطا و از آنجا تا دروازه اصفهان كه نزديك همين برج و باروي انتهاي خيابان علوي است امتداد داشته است.

• ویژگی ها

  منطقه «پشت مشهد» بيرون از اين حصار قرار داشته و اهالي آن از طريق دروازه دولت وارد منطقه مركزي شهر مي شده اند. مهندس امينيان بر اين باور است كه واژه پشت مشهد به معناي منطقه پشت حصار است و مشهد در اين جا اشاره به همين باروي جلالي دارد. مي دانيم كه در زمان تصرف ايران به دست اعراب، اهالي شهر كاشان با فاتحان عرب به جنگ پرداختند و اين نشان مي دهد كه در آن زمان نيز كاشان داراي بارو و حصار بوده است. در دوره خلفا نيز چندين بار اهالي كاشان به همراهي واليان شيعه شورش مي كنند و اين بدون وجود دژ باوركردني نيست. داستاني كه به احداث كاشان در زمان هارون الرشيد اشاره دارد نيز به احتمال زياد به تجديد و ترميم بناي همين بارو تأكيد دارد. در زمان صفويه نيز طي چندين سال يكي از امراي قزلباش در كاشان دولت خودمختار تشكيل مي دهد و با استفاده از همين بارو در برابر لشكر سلطان مقاومت مي كند. اما پس از تثبيت حكومت قاجار اين بنا ديگر ترميم نمي شود، چنان كه كلانتر ضرابي در مرات القاسان مي نويسد: «از آثار قدیمه کاشان، قلعه جلالی است که سلطان جلال الدین ابوالفتح ملک شاه بن آلب ارسلان سلجوقی در سمت غربی کاشان، متصل به باروی شهر بنا کرده و خندق شهر از دور آن گردش می کند. آن را چهار برج از طرف طول و چهار برج از طرف عرض است و چنان ساخته اند که دیوار جنوبی آن همان باروی شهر است و سه طرف حصاربندی آن در اصل شهر پابرجا شده که باروی شهر به باروی آن قلعه گردش می کند. بالفعل در آن قلعه از ابنیه و امارات مطلقا اثری مشهود نیست و ملک متصرفی مردم است و چهار فصل در آن زراعت می شود».
  ضربه نهايي به اين بارو نيز در دوران شورش نايب حسين و فرزندانش وارد مي شود. هنگامي كه سربازان نايب در داخل شهر سنگر مي گرفتند، نيروهاي دولتي براي ورود به شهر به تخريب كامل ديوارها مي پرداختند و پس از آن نيز معدود نقاط باقيمانده به دست زارعان تخريب مي شد و از خاك آن براي مزرعه هاي خود استفاده مي كردند. تكه هاي به جا مانده از ديوار نيز در خيابان كشي هاي اوايل دوران پهلوي به طور كلي از ميان رفت. شايد يكي از دلايل برجا ماندن همين بخش از ديوار، وجود ارگ دولتي كاشان در كنار آن است.

• سایر اطلاعات

  برج و باروی کاشان در 3 اسفند سال 1355 به شماره 1350 در ميراث تاريخي كشور ثبت شد و در آغاز دهه 70 شمسي با حمايت مهندس محلوجي و به دست مهندس امينيان كه مديريت ميراث فرهنگي كاشان را عهده دار بود مرمت شد.